________________
प्रमेयन्द्रिका टीका श:२४ उ.२० सू०३ तिर्यग्भ्यः तिजीवोत्पत्यादिकम् २६१ कभेदः पृथिवीकायिकेषु उत्पद्यमानस्य पश्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकस्य द्वादशो देशके यथा कथितः तथैवेदापि ज्ञातव्यः तथाहि हे भदन्त ! यदि असंज्ञिपश्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकेभ्य आगत्य पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिका उत्पद्यन्ते तदा कि जल. चरेभ्य आगत्योत्पधन्ते स्थलचरेभ्यो वा आगत्योत्पधन्ते अथवा खेचरेभ्य आगत्योस्पयन्ते हे , गौतम ! जलचरेभ्योऽपि आगत्योत्पद्यन्ते यावत् खेचरेभ्योऽपि आगत्योत्पद्यन्ते हे भदन्त ! यदि जलचरादिभ्य आगत्योत्पद्यन्ते तदा किं पर्याप्तक जळचरादिभ्य भागत्योत्पद्यन्ते अपर्याप्तकजलचरादिभ्य आगत्योत्पधन्ते हे ? गौतम ! यावत् पर्याप्तकेभ्योऽपि आगत्योत्पद्यन्ते अपर्याप्तकेभ्योऽपि आगत्योत्पद्यन्ते इयन्त: सन्दर्भो यावत्पदेन एतस्यैव द्वादशोद्देशकादवगन्तव्य इति। 'असभिपंचिदियतिरिक्खजीव पञ्चेन्द्रिध तिर्यग्योनिकों में उत्पन्न होते हैं तो क्या वे जलचरों से आकरके वहां उत्पन्न होते हैं ? अथवा स्थलचरों से आकरके वहां उत्पन्न होते हैं ? अथवा खेचरों से आकरके वहां उत्पन्न होते है ? उत्सर में.प्रभु कहते हैं-हे गौतम । वह वहां जलचरों से भी आकरके उत्पन्न होते हैं। यावत् खेचरों से भी आकर के वहां उत्पन्न होते हैं। पुनः गौतम ऐसा पूछते हैं हे भदन्त ! यदि जीव वहां जवचरादिकों से
आकरके उत्पन्न होते हैं तो क्या पर्याप्तक जल चरादिकों से आकरके वह वहां उत्पन्न होते हैं ? अथवा अपर्याप्तक जलचरादिकों से आकर के वह वहाँ उत्पन्न होते हैं ? उत्तर में प्रभु कहते हैं-हे गौतम! वह यहां पर्याप्तक जलचरादिकों से भी आकर के उत्पन्न होते हैं और अपर्यासक जलचरादिकों से भी आकरके वह वहां उत्पन्न होते हैं ! यहां तक ન્દ્રિયેતિયામાંથી આવીને જીવ પંચેન્દ્રિય તિર્યંચનિકેમાં ઉત્પન્ન થાય છે, તે શું તેઓ જલચરામાંથી આવીને ત્યાં ઉત્પન્ન થાય છે કે રથળચરમાંથી આવીને ત્યાં ઉત્પન્ન થાય છે? અથવા ખેચરમાંથી આવીને ત્યાં ઉત્પન્ન થાય છે? આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં પ્રભુ કહે છે કે-હે ગૌતમ! તે જલચરામાંથી પણ આવીને ત્યાં ઉત્પન્ન થાય છે, યાવ-બેચરામાંથી આવીને પણ ત્યાં, ઉત્પન્ન થાય છે. ફરીથી ગૌતમસ્વામી એવું પૂછે છે કે હે ભગવન છે જીવ ત્યાં જલચરાદિકમાંથી આવીને ઉત્પન્ન થાય છે, તે શું તેઓ પર્યાપ્ત જલચરાદિકમાંથી આવીને ત્યાં ઉત્પન્ન થાય છે ? કે અપર્યાપ્તક જલચરાદિકેમાંથી આવીને ત્યાં ઉત્પન્ન થાય છે? આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં પ્રભુ કહે છે કે -હે ગૌતમ! તેઓ ત્યાં પર્યાપ્ત જલચર વિગેરેમાંથી પણ આવીને ઉત્પન