________________
सगवतीसूत्रे
नैरयिका नो सोपक्रमायुषः किन्तु निरुपक्रमायुपो भवन्ति तथा इमे चारभ्यन्तरज्योतिष्कवैमानिका अपि नो सोपक्रमायुपोऽपि तु निरुपक्रमायुप एवेति । 'नेरइया णं भंते !' नैरयिकाः, निरये-नरकासे समुद्भवाः जीवाः खलु भदन्त ! 'किं आओवक्कमेणं उववज्जति' किसात्मोपक्रमेण उत्पद्यन्ते आत्मना-स्वयमेव आयुष उपक्रम आत्मोपक्रमः तेन आत्मोपक्रमेण स्वयं कृतनिगित्तेन मृन्वेत्यर्थ उत्पद्यन्ते नारका जीवाः, स्वयमेव पूर्वमेव आयुष्कं न्यूनीकृत्य समुत्पद्यते किम् ? । अथवा किम् 'परोवक्कयेणं उपवज्जति' परोपक्रमेण उत्पद्यन्ते अन्येन पूर्वमवायुप्कं न्यूनीकृत्य उत्पद्यन्ते परकृतमरणेन मृत्वा उत्पधन्ते विम्, 'निरुवा मेणं उववज्जति' निरुपक्रमेण उत्पधन्ते केनापि प्रकारेण आयुष्कं न न्यूनी कृत्य सर्वमेव आयुष्कमुपभुज्योत्पधन्ते किस् ? इति प्रश्नः, भगवानाह-'गोयमा' इत्यादि, 'गोयमा' हे गौतम ! 'आओवक्कमेण दि उवयनंति' आत्मोपक्रमेणापि उत्पधन्ते श्रेणिकवत् , वेमाणिया जहा नेरच्या' वानव्यन्तर, ज्योतिक और वैमानिक ये नारक जीवों के जैसा अकाल मरणवाले नहीं होते हैं किन्तु निरुपक्रम आयुवाले ही होते हैं । अब गौतमस्वामी प्रभु से ऐसा पूछते हैं-'नेरइयाणं भंते ! कि आओवक्रमेणं०' हे भदन्त ! नारक जीव क्या आत्मकृत निमित्त से मर कर उत्पन्न होते हैं अर्थात् वे अपनी पूर्वभवसंबंधी आयु को स्वयं ही कम करके नारकरूप से उत्पन्न होते हैं ? या पूरी आयु को भोग करले नारकरूप से उत्पन्न होते हैं ? इस प्रश्न के उत्तर में प्रभु गौतम से कहते हैं-'गोयला! आओवक्षमेण वि उववजंति' हे गौतम ! जो जीव नरकाचास में उत्पन्न होते हैं वे अपनी आयु को आत्मकृत निमित्त द्वारा कम करके भी मरते हैं और नरक में उत्पन्न होते हैं-अर्थात् श्रेणिक के जैसे कितनेक जीव अपनी गृहीत आयु जहा नेरइया' पान०यन्त२, ल्याति, मन वैमानिः मधा ना२४ वानी માફક અકાળ મરણુવાળા હોતા નથી પરંતુ નિરૂપક્રમ આયુવાળા જ હૈય છે.
वे गौतमस्वामी प्रसुन से पूछे छे ?-'नेरइयाणं भवे! किं आमओवकमेणं०' 8 लगवन् ना२४ ७३ भरीने मामत निमित्तथी उत्पन्न याय છે? અર્થાત તેઓ પોતાના પૂર્વભવ સંબંધી આયુને વય ઓછું કરીને નોરકપણુથી ઉત્પન્ન થાય છે? અથવા પુરા આયુને ભેગવીને નારપણાથી ઉત્પન્ન થાય છે? આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં પ્રભુ ગૌતમસ્વામીને કહે છે કે'गोयमा.! आओवकमेण वि उववजंति' गौतम ७१ न२४ावासभा पन्न થાય છે, તેઓ પિતાના આયુષ્યને પિતે કરેલ નિમિત્તથી કામ કરીને પણ મરે છે, અને નરકમાં ઉત્પન્ન થાય છે. અર્થાત્ શ્રેણિક રાજાની માફક કેટલાક