________________
૮૮
भगवती सूत्रे
चारणलदी नामं लद्वी समुपज्ज' विद्याचारणलब्धिनाम्नी लब्धिरतिशयमुत्पद्यते, 'से तेणद्वेगं जाव विज्जाचारणा २ ॥ वत् तेनार्थेन यावत् विद्याचारणा विद्याचारणा, यावदेन एवमुच्यते इत्यादीनां संग्रहः, अनेन कारणेन गौतम ! कथयामि यदयं विद्याचरण इति निरन्तरं तपःकर्मणा प्राप्तविद्ययाऽऽकाशगमनशक्तिमान् विद्याचारण इति । 'विज्जाचारणस्स णं भने !' विद्या चारणस्य खलु भदन्त ! 'कह सीहा गई' कथं - कीदृशी शीघ्रा गतिः - गमनक्रियेत्यर्थः 'कहं सी गहसिए पन' कथम् - कीदृशः शीघ्रो गतिविषयः शीघ्रत्वेन उपचारात् तद्विषयोऽपि शीघ्रः कथितः गतिविषयो - गतिगोचरः, गमनक्रियाया अभावेऽपि शीघ्र गतिविपयः क्षेत्रः कीदृश विज्जा उत्तरगुणलद्धिं खममाणस्स विज्ञाचारणलद्वी नाम लद्धी लघुपज्जह' हे गौतम! जो लुनिजन निरन्तर छ छट्ट की तपस्या करते हैं निरन्तर दो उपवास करते हैं - सो इससे तथा पूर्वगतरूप विद्या से इन दो कारणों से पिण्डविशुद्धयादिक गुणों से अन्तर्गत जो तपोलब्धि है उसे वे प्राप्त हो जाते हैं, इससे उन्हें विद्याचारण नामकी लब्धि अतिशय उत्पन्न होती है-से तेणट्टेणं जाव विज्जाधारणा २' इस कारण ऐसे मुनिजन विद्याचारण इस शब्द के द्वारा वाच्य होते हैं । 'विज्जा चारणस्स णं भंते ! कह' सीहा गई, कहीं सीहे गइविसर पण्णत्ते' हे भदन्त ! विद्याचारण की गति कैसी शीघ्र होती है ? और उस शीघ्र गति का विषय कैसा होता है ? यहाँ शीघ्रगति के विषय का विशेषण जो शीघ्र पद रखा है सो यह उस शीघ्रगति का विषय होता है इस लिये शीघ्रगति के विषयभूत उस स्थान में शीघ्रता का उपचार किया गया
कम्मेणं विज्जा उत्तर गुणलद्धि खममाणस्स विज्जाचारणलद्धीनाम लद्धी समुપ્રજ્ઞ' હે ગૌતમ જે મુનિજના નિરન્તર છઠ્ઠ છઠ્ઠની તપસ્યા કરે છે. નિર'તર એ ઉપવાસ કરે છે. તેનાથી તથા પૂગત શ્રુતરૂપ વિદ્યાથી આ એ કારણેાથી પિંડ વિશુદ્ધિ વિગેરે ગુશ્થાની અંતગ`ત જે તપેાલબ્ધિ છે તેને તેએ પ્રાસ કરી લે છે. તેનાથી તેને વિદ્યાચારઃ નામની લબ્ધિ અતિશય ઉત્પન્ન थाय छे. 'से तेणट्टेणं जाव विज्जाचारणा विज्जाचारणा' ते र मेवा भुनि नो विद्याथारथ मे नामनी उत्राय छे. 'विज्जाचारणस्स णं भते ! कहं सीहे गसिप पण्णत्ते' से लगवन् विद्यायारगुनी गती देवी शीघ्र होय छे ? અને તે શીઘ્રગતિને વિષય ધ્રુવા હ્રાય છે ? અહિયાં શીઘ્રમતિનું વિશેષણ જે શીઘ્રપદ રાખેલ છે, તે તે પદ તે શીઘ્ર ગતિના વિષય હાય છે, તેથી શીઘ્ર ગતિના વિષયભૂત તે સ્થાનમાં શીઘ્રતાને ઉપચાર કરવામાં આવેલ છે, તેજ કારણે તેને શીઘ્ર કહેલ છે.— પ્રશ્નના ઉત્તરમાં પ્રભુ કહે છે કે