________________
1
shreeद्रका टीका श० १६ उ० २ ० ४ कर्मस्वरूपनिरूपणम्
७९
भवन्ति, यद्वा अजीवोपार्जितानि भवन्तीति प्रश्नः । भगवानाह - 'गोयमा' हे गौतम ! 'जीवाणं चेrकडा कम्मा कति जीवानां चेतःकृतानि कर्माणि क्रियन्ते भवन्ति 'नो अवेक्कडा कम्मा कज्जंति' नो अचेतः कृतानि कर्माणि क्रियन्ते भवन्ति, जीवोपार्जितान्येव कर्माणि भवन्ति नो अजीवोपार्जितानि । गौतमः कारणं पृच्छति - 'सेकेणद्वेणं संते' तत्केनार्थेन भदन्त ! ' एवं बुचइ जाव कज्जेति एत्रमुच्यते यावद चेतः कृतानि कर्माणि क्रियन्ते नो अचेतः कृतानि कर्माणि क्रियन्ते, भगवानाह - 'गोयमा' हे गौतम | 'जीवाणां' जीवानां 'आहा रोवचिया पोग्गला' आहारोपचिताः पुद्गलाः आहारेण आहाररूपेणोपचिताः संचिता ये पुद्गलास्ते आहारोपचिताः, 'बौदिचिया पोग्गला' बौदिचिचाः पुद्गलाः तंत्र बोन्दि:- अव्यक्तावयवं शरीरम् ततो योन्दितया अव्यक्तावयवशरीररूपढयोपचिताः संचिता ये पुद्गलास्ते बोन्दिचिताः, तथा 'कलेवरचिया पोग्गला' कलेवरहोता है ? इस प्रश्न का आशय केवल इतना ही है कि जीवों को ये कर्म जीवोपार्जित होते हैं ? इसके उत्तर में प्रभु कहते हैं - 'गोयमा ' हे गौतम | 'जीवाणं चेयकड़ा कम्मा कज्जंति, नो अचेषकडा कम्मा कज्जति, जीवों के द्वारा बान्धे हुए कर्म उनकी चेतना द्वारा उपार्जित किये हुए ही होते हैं - अर्थात् जीवोपार्जित ही होते हैं अजीवोपार्जित नहीं होते हैं। इसमें कारण जानने की इच्छा से गौतम प्रभु से पूछते हैं'सेकेणणं भंते । एवं वुच्चइ जाव कज्जति' हे भदन्त ! ऐसा आप किस कारण से कहते हैं कि कर्म जीवोपार्जित होते हैं, अजीबोपार्जित नहीं होते हैं । इसके उत्तर में प्रभु कहते हैं - 'गोयमा ! जीवाणं आहारोवचिया पोग्गला, बोंदिचिया पोग्गला कलेवरचिया જીવાને આ ક્રમ લાગે છે તે હાય છે. તેના ઉત્તરમાં પ્રભુ चेवकडा कम्मा
--
कज्जंति नो
પ્રશ્નના માશય કેવળ એટલા જ થાય છે કે જીવાપાત હાય છે ? કે અજીવાપાત ४ छे " गोयमा ! " हे गौतम! " जीवाणं 'अवेयकडकम्मा कज्जति " कवासे गांधेत મેળવેલ હાય છે—અર્થાત્ જીવાએ જ પ્રાપ્ત लघुवानी धराशथी गौतम स्वामी अलुने मेवु भते ! एव वुञ्चइ जाव कज्जंति " हे लगवन् ! येवु आप शी भर છે કે ક્રમ 'જીવાએ જ ઉપાર્જીત–પ્રાપ્ત કરેલ હાય છે અજીવે ઉપાત रेस होता नथी तेना उत्तरमां अलु आहे ! " गोयमा ! जीवाणं आहारोंवचिया पोग्गला घोंदिचिया पोग्गला कलेवरचिया पोग्गला, तहा वहा णं वे
તેનુ કારણું
छे छे है " से केणट्टेणं
इर्भ तेनी
કરેલ હાય છે.
येतनाथी