________________
કુળદ
भगवतीसूत्रे
णाणाया नियमं अस्थि, णाणाया वीरियाया दो वि परोप्परं भयाए । जस्स दंसणाया तस्स उवरिमाओ दो वि भयणाए । जस्स पुण ताओ तस्स दंसणाया नियमं अस्थि । जस्स चरिचाया तस्स वीरियाया नियमं अस्थि । जस्स पुण वीरियाया तस्स चरित्ताया सिय अस्थि सिय नत्थि । एयाक्षिणं भंते! दवियायाणं कसायायाणं जाव वीरियायाण य कयरे कयरेहिंतो जाव विसे साहिया वा ? गोयमा ! सव्वत्थोवाओ चरितायाओ । णाणायाओ अनंतगुणाओ । कसायाओ अनंतगुणाओ । जोगायाओ विसेसाहियाओ। वीरियायाओ विसेसाहियाओ । उवयोग दवियदसणायाओ तिनि वि तुल्लाओ विसेसाहियाओ ॥ सू० १ ॥
छाया --- कतिविधः खलु भदन्त ! आत्मा प्रज्ञप्तः ? गौतम | अष्टविधः आत्मा प्रज्ञसः, तथथा - द्रव्यात्मा१, कषायात्मार, योगात्मा३, उपयोगात्मा४, ज्ञानात्मा५, दर्शनात्मा६, चारित्रात्मा, वीर्यात्मा८, यस्य खलु भदन्त । द्रव्यात्मा तस्य कषायात्मा, यस्य कपायात्मा तस्य द्रव्यात्मा ? गौतम | यस्य द्रव्यात्मा तस्य कपायात्मा स्पाद् अस्ति स्यान्नास्ति, यस्य पुनः कषायात्मा तस्य द्रव्यात्मा नियमेन अस्ति । यस्य खलु भदन्त । द्रव्यात्मा तस्य योगात्मा ? एवं यथा द्रव्यामाकपायात्मा भणितस्तथा द्रव्यात्मा योगात्मा च भणितव्यः । यस्य खलु भदन्त ! द्रव्यात्मा तस्य उपयोगात्मा, एवं सर्वत्र पृच्छा भणितव्या । गौतम ! यस्य द्रव्यात्मा तस्य उपयोगात्मा नियमेन अस्ति यस्यापि उपयोगात्मा तस्यापि द्रव्योत्मा नियमेन अस्ति । यस्य द्रव्यात्मा तस्य ज्ञानात्मा भजनया, यस्य पुन नात्मा तस्य द्रव्यात्मा नियमेन अस्ति । यस्य द्रव्यात्मा तस्य दर्शनात्मा नियमेन अस्ति । यस्यापि दर्शनात्मा तस्य द्रव्यात्मा नियमेन अस्ति । यस्य द्रव्यात्मा तस्य चारित्रात्मा भजनया । यस्य पुनश्चारित्रात्मा तस्य द्रव्यात्मा नियमेन अस्ति ! एवं वीर्यात्मनापि समम् । यस्य खलु भदन्त ! कपायात्मा तस्य योगात्मा पृच्छा, गौतम ! यस्य कषायात्मा तस्य योगात्मा नियमेन अस्ति । यस्य पुनर्योगात्मा तस्य कषायात्मा स्यात् अस्ति स्यात् नास्ति । एवम् उपयोगात्मनाऽपि समं कषायात्मा नेतव्यः, कषायात्मा च ज्ञानात्मा च परस्परं द्वापि भक्तव्यौ, यथा कषायात्मा च उपयोगात्मा च तथा कषायात्मा च दर्शनात्मा च कपायात्मा च चारि त्रात्मा च द्वावपि परस्परं भक्तव्यौ, यथा कषायात्मा च योगात्मा च तथा कष