________________
२०६
भगवती सूत्रे
अस्य जीवस्य राजत्वादिना असकृत् - अनन्तकृत्वः, पूर्वमुत्पन्नाः सन्ति । गौतमः पृच्छति - ' अयं णं भंते! जीवे सजीवाणं दासत्ताए, भाइल्लगचाए, भोगपुरिसत्ताए, सीसत्ताए, वेसत्ताए उववन्नपुच्चे ? ' हे भदन्त ! अयं खलु जीवः सर्वजीवानां दासतया - गृहदासीपुत्रतया, प्रेष्यतया - आज्ञाप्यतया सृतकतया, दुष्कालादौ पोषिततया, भागिकतया - कृष्णादिलाभस्य भागग्राहकतया, भोगपुरुपतया, भागिकतया - अन्यजनोपार्जितार्थानां भोगकारितया शिष्यतया, द्वेष्यतया उपपन्नपूर्वः - पूर्वमुत्पन्नो वर्तते किम् ? भगवानाह - 'हंता, गोयमा ! जाव अणतखुत्तो, एवं 'सव्वजीवा वि अनंतखुत्तो' हे गौतम! हन्त - सत्यम्, यावत् एको जीवः सर्वजीवानां दासादिकतया असकृत् - अनेकवारम् ' अनन्तकृत्वो वा पूर्वमुत्पन्नो वर्तते, एवं - पूर्वोक्तरीत्या सर्वजीवा अपि अस्य जीवस्य दासादिकतया असकृत्, अथवा अनन्तकृलः पूर्वमुत्पन्नाः सन्ति । अन्ते गौतमो भग
अब गौतम प्रभु से ऐसा पूछते हैं - 'अयं णं भंते! जीवे सच्चजीवाणं दासत्ताए, पेसत्ताए, भयगत्ताए, भाइलगत्ताए, भोगपुरिसत्ताए, सीसत्ताए वेसत्ताए, उवचन्नपुच्चे' हे भदन्त ! यह जीव समस्त जीवों का क्या दास भी हुआ है ? दासी के पुत्ररूप से भी हुआ है ? प्रेष्य- आज्ञा देने योग्य भी हुआ है ? भृतक - दुष्काल आदि में पोषित किया गया भी हुवा है ? अन्यजनोपार्जित द्रव्यका भोगकरने वाला भी हुआ है ? शिष्यरूप से भी हुआ है ? इसके उत्तर में प्रभु कहते हैं-'हंता, गोयमा ! जाव अणत्तो, एवं सवजीवा वि अनंतखुत्तो' हां, गौतम ! एकजीव सब जीवों का दास आदिरूप से अनेकवार अथवा अनन्तवार उत्पन्न हो चुका है। इस प्रकार का कथन सब जीवों के संबंध में भी जानना चाहिये - अर्थात् सब जीव इस जीव के अने
गौतम स्वाभीना अश्न -" अयं णं भंते ! जीवे सवजीवाणं दासत्ताए, पेसत्तार, भयगत्ताए, भाइलगत्ताए, भोगपुरिसत्ताए, सीसत्ताए, वेसत्ताए उत्रवन्नपुव्वे १" હે ભગવન્ ! આ જીવ શુ' સમસ્ત જીવેાના દાસ રૂપે પૂર્વે ઉત્પન્ન થઇ ચુકી છે ? દાસીપુત્ર રૂપે પણ શું ઉત્પન્ન થઈ ચુકયેા છે ? આજ્ઞાપાલક રૂપે પણુ ઉત્પન્ન થયા છે? ભૃતક રૂપે (દુષ્કાળ આદિમાં જેનું અન્યના દ્વારા પાણુ કરાતુ હાય એવા રૂપે) પણ ઉત્પન્ન થઇ ચુકયા છે? ભાગીદાર રૂપે પણ ઉત્પન્ન થઇ ચુકયા છે? અન્ય જનેાપાર્જિત દ્રવ્યના ભાગકર્તા રૂપે પણ ઉત્પન્ન થઇ ચુકી છે? અને શિષ્ય રૂપે ઉત્પન્ન થઇ ચુકયા છે?
भडावीर अलुने। उत्तर- "हंता, गोयमा ! जाव अनंतखुतो, एवं सव्त्र जीवा व अनंतखुत्तो" डा, गौतम ! भा જીવ સમસ્ત જીવાના દાસ આદિ રૂપે અનેક વાર અને અનંતવાર પહેલાં ઉત્પન્ન થઈ ચુકયા છે. એજ પ્રમાણે