________________
७४६
भगवती तिसु वा चउसु वा होज्जा' हे गौतम ! स समुत्पन्नावधिज्ञानी त्रिपु वा ज्ञानेषु चतुर्पु वा ज्ञानेषु भवेत् , तनावधिज्ञानस्य मतिश्रुतज्ञानाविनाभूतत्वात् प्रस्तुतावधिज्ञानी त्रिपु ज्ञानेषु भवेत् किन्तु मतिश्रुतमनःपर्यवज्ञानिनो जीवस्यावधितानोत्पत्ती ज्ञानचतुष्टयसभावात् प्रस्तुतावधिज्ञानी चतुपु ज्ञानेपु भवेदिति भावः। तत्र 'तिसु होज्जमाणे आभिणिवोहियनाण-सुचनाण-ओहिनाणेसु होज्जा' त्रिषु ज्ञानेषु भवन् अवधिज्ञानी त्रिषु आभिनियोधिकज्ञान-श्रुतज्ञाना-ऽवधिज्ञानेपु भवेत् , अथ च 'चउसु होज्जमाणे आभिणियोहियनाण-सुयनाण-ओहिनाण-मणपज्जवनाणेसु होज्जा' चतुर्पु शानेषु भवन् अवधिज्ञानी आभिनियोधिक ज्ञान-श्रुतज्ञाना-वधिज्ञान मनःपर्यवज्ञानेषु भवेत् । गौतमः पृच्छति-' सेणं भंते । किं सनोगी होज्जा, हैं-(गोयमा !) हे गौतम ! वह उत्पन्नावधिज्ञानी जीव (तिस्सु वा चउत्सु वा होजा) तीन ज्ञानों में या चार ज्ञानों में वर्तमान होता है । अवधिज्ञान, मतिज्ञान और श्रुतज्ञान, के विना होता नहीं है-इसलिये मतिश्रुतज्ञान अविनाभावी होने से वह अवधिज्ञानी तीन ज्ञानों में होता है ऐसा कहा गया है। तया मतिज्ञानी, श्रुतज्ञानी और मनः पर्यवज्ञानी जीव के अवधिज्ञान की उत्पत्ति होती है-इस अपेक्षा चोर ज्ञान का सद्भाव होने से प्रस्तुत अवधिज्ञानी चार ज्ञानों में होता है ऐसा कहा गया है। यही वात-(तिसु होज्जमाणे आभिणियोदियनाण, सुयनाण ओहिनाणेसु होज्जा, चउसु आभिणियोहियनाण, सुयनाण-ओहिनाण -सणपज्जवनाणेसु होज्जा) इन सूत्रों द्वारा पुष्ट की गई है। ___ अब गौतम प्रभु से ऐसा पूछते हैं-(से णं भंते ! किं सजोगी होज्जा, अजोगी होज्जा) हे भदन्त ! वह उत्पन्नावधिज्ञानी जीव क्या ७१ (तिसु वा चउसु वा होज्जा) ज्ञानाथी भया या जानाथी युत હોય છે. મતિજ્ઞાન અને શ્રતજ્ઞાનના સદ્દભાવ વિના અવધિજ્ઞાન સંભવી શકતું નથી. તેથી તે અવધિજ્ઞાનીમાં ત્રણ જ્ઞાનને સદ્ભાવ કહ્યો છે. તથા મતિજ્ઞાની, શ્રતજ્ઞાની અને મન પર્યવજ્ઞાની જીવને અવધિજ્ઞાનની ઉત્પત્તિ થાય છે. આ કથનની અપેક્ષાએ અવધિજ્ઞાની જીવમાં ચાર જ્ઞાનને પણ સદભાવ કહ્યો છે. से पातने सूत्रारे (तिसु होज्जमाणे आभिणिवोहियनाण, सुयनाण, ओहि. नाणेसु होज्जा, चउसु होज्जमाणे आभिणिबोहियनाण, सुयनाण, ओहिनाण मणपज्जवनाणेसु होज्जा) मा सूत्रा द्वारा पुष्ट ४२ छे.
'गौतम स्वाभानी प्रश्न-(सेणं भंते ! कि सजोगी होज्जा, अजोगी होज्जा ?" महन्त ! तत्पन्नावधिज्ञानी व शुं सयोगी राय छ । અગી હોય છે ?