________________
६८०
भगवतीसूत्र तदावरणीयानां विभङ्गज्ञानावरणीयानां कर्मणां क्षयोपशमेन 'ईहापोहमग्गणगवेसणं करेस्समाणस्स विभंगे नामं अनाणे समुप्पज्जइ ' ईहापोहमार्गणगवेषणम् तत्र ईहो सदाभिमुखा ज्ञानचेष्टा, अपोहस्तु विपक्षनिरासः, मार्गणं च अन्वयधर्मालोचनं, गवेपणं तु व्यतिरेकधर्मालोचनम् , कुर्वतः विभगो नाम अज्ञानं समुत्पधते । ' से णं तेणं विभंगनाणेणं समुप्पन्नेणं ' स खलु बालतपस्वी तेन पूर्वोक्तेन समुत्पन्नेन विभङ्गज्ञानेन करणभूतेन 'जहण्णेणं अंगुलस्स असंखेज्जहभागं उक्कोसेणं असं खेज्जाइं जोयणसहस्साई जाणइ पासइ ' जघन्येन अगुलस्य असं ख्येयभागम् , उत्कर्षेण तु असंख्येयानि योजनसहस्राणि जानाति पश्यति । ' से णं तेणं विभंगनाणेणं समुप्पन्नेणं जीवेवि जागड, अजीवेवि जाणइ ' स खलु तेन युक्त बना हुआ है (तयावरणिज्जाणं क्रम्माणं खओवसमेणं) विभंगज्ञानावरणीय कर्मी के क्षयोपशम से (अन्नयाकयाई) कदाचित् (ईहापोहह्मग्गणगवेसणं करेमाणस्स) ईहा, अपोह, मार्गणा और गवेपणा करते समय (विभंगे नामं अन्नाणे समुप्पज्जइ) विभंग नाम का अज्ञान उत्पन्न हो जाता है। सदर्थ की तरफ झुकती हुई जो ज्ञान की चेष्टा है उसका नाम ईहा, विपक्ष के धर्मों का निरास करने का नाम अपोह, . अन्वयरूप से वर्तमान धर्म की आलोचना करने का नाम मार्गण एवं व्यतिरेक धर्मों की आलोचना करना इसका नाम गवेपण है । ( से णं तेणं विभंगनाणेणं समुप्पन्नेणं) उत्पन्न उस विसंगज्ञान से वह बालतपस्वी ( जहाणेणं अंगुलस्त असंखेजइमागं उछोसेणं असंखेजाई जोयणसहस्साइं जाणइ पासइ) कम से कम अंगुल के असंख्यातवें भाग प्रमाण क्षेत्र को और अधिक से अधिक असंख्यात हजार योजनप्रमाण क्षेत्र को जानता है और देखता है। (से णं ते णं विभंगनाणेणं कम्माण खओवसमेण) से मालतपस्वी ने
विज्ञानावरणीय भाना क्षयोपशम थवाथी ( अन्नया कयाई ) ध्या२४ (ईहापोहमगणगवेसण' करे माणस्म ) डा, मोड, भाग! मने गवेषण' ४२ता ४२ता ( विभंगेनामं अन्नाणे समुप्पज्जइ) विनाभनु मतान पन्न / लय छे, सर्थनी त२५ કની જે જ્ઞાનની ચેષ્ટા છે તેને “ઈહા કહે છે. વિપક્ષના ધર્મોને નિરાસ (દલી દ્વારા તેની માન્યતાઓને બેટી સાબિત કરવી તેનું નામ અપોહ છે ) કરે તેનું નામ “અહ” છે. અવયરૂપે વર્તમાન ધર્મની આલોચના કરવી તેનું નામ માગણ છે અને વ્યતિરેક ( વિરેધી) ધર્મોની આલોચના કરવી તેનું નામ ગવેષણ છે.