________________
भगवतीसत्रे भदन्त ! अनन्ताः पुद्गलास्तिकायप्रदेशाः किमेकं गुण पर्याययोगि व्यं भवन्ति ?१, किंवा ते असन्ताः प्रदेशाः किं द्रव्यप्रदेशो भवन्ति ? २, एवमप्टापि पूर्वोक्ता विकल्या वक्तव्या इति प्रश्नः, भगवानाह-' एवं चेव जाब सिय दव्याई च, दव्यदेसा य' हे गौतम! एवमेव पूर्वोक्त चतुः पुद्गलास्तिकायप्रदेशवदेव पञ्च-पट-सप्ताऽष्ट-नव-दश-संख्याताऽसंख्यात-पुद्गलारित कायप्रदेशवदेव अनन्तपुदगलास्तिकायप्रदेशाः यावत्-स्यात् द्रव्यं १, स्यात् द्रव्यप्रदेशः २, स्यात् द्रव्याणि ३, स्यात् द्रव्यप्रदेशाः ४, स्यात् द्रव्यश्च द्रव्य देशश्च ५, स्थान द्रव्यं द्रादेवाश्च ६, स्यात् द्रव्याणि च द्रव्यदेशश्च.७, स्यात् द्रव्याणि च द्रव्यप्रदेशाश्च भवन्ति ।।मु०४। दव्यं ) हे भदन्त ! पुद्गलास्तिकाय के अनन्तप्रदेश क्या एक द्रव्यरूप होते हैं ? क्या वे एक द्रव्यदेशरूप होते हैं ? इसी तरह पूर्वोक्त आठों विकल्प की तरह शेष६ विकल्प यहां कहना चाहिये। इसके उत्तर में प्रभु कहते हैं (एवं चेव जाव सिय दबाई य, दव्यदेमा य) हे गौतम ! पूर्वोक्त चार पुद्गलास्तिकायप्रदेशों को तरह और पांच, छह, माल, यावत् आठ नौ दश, संख्यात असंख्यात पुद्गलास्निकाय के प्रदेशों की तरह अनन्त पुद्गलास्तिकायप्रदेश कदाचित् एक द्रव्यरूप होते हैं, कदाचित् एक द्रव्यदेशरूप होते हैं। कदाचित् अनेक द्रव्यरूप होते हैं। कदाचित् अनेक द्रव्यदेशरूप होते हैं । कदाचित् एक द्रव्यरूप और एक द्रव्यदेशरूप होते हैं। कदाचित् एक द्रव्यरूप और अनेक द्रव्यदेशरूप होते हैं । कदाचित् अनेक द्रव्यरूप और एक द्रव्यदेशरूप होते हैं और कदाचित् अनेक द्रव्यरूप और अनेक द्रव्यदेशरूप होते हैं । स्सू०४ ॥ પુલાસ્તિકાયના અનંતપ્રદેશ શું એક દ્રવ્યરૂપ હોય છે? (૨) શું તેઓ એક દ્રવ્ય દેશરૂપ હોય છે? એજ પ્રમાણે બાકીના છ વિકલ્પ પણ અહીં કહેવા જોઈએ
महापार प्रसुन उत्तर-( एवं चेव जाव सिय दवाईच, दव्वदेसा य) હે ગૌતમ! પૂર્વોક્ત ચાર પુદ્ગલાસ્તિકાય પ્રદેશોના જેવું જ અને પાંચ, છ, સાત, આઠ, નવ, દસ, સંખ્યાત અને અસંખ્યાત પલાસ્તિકાયના પ્રદેશના જેવું જ અનંત પુલાસ્તિકાય પ્રદેશનું પણ કથન સમજવું કહેવાનું તાત્પર્ય એ છે કે અનંત પુલાસ્તિકાય પ્રદેશ કયારેક એક દ્રવ્યરૂપ પણ હોય છે, ક્યારેક એક દ્રવ્યદેશરૂપ પણ હોય છે, કયારેક અનેક દ્રવ્યરૂપ પણ હોય છે, ક્યારેક અનેક દ્રવ્યદેશરૂપ પણ હોય છે, ક્યારેક એક દ્રવ્યરૂપ અને એક દ્રવ્ય દેશરૂપ પણ હોય છે, કયારેક એક દ્રવ્યરૂપ અને અનેક દ્રવ્યદેશરૂપ પણ હોય છે. કયારેક અનેક દ્રવ્યરૂપ અને એક દ્રવ્યદેશરૂપ પણ હોય છે, તથા કયારેક અને દ્રવ્યરૂપ અને અનેક દ્રવ્યદેશરૂપ પણ હોય છે. એ સૂત્ર ૪