________________
भगवती सूत्रे
१५२
समयम्,
1
-
सेणं छम्मामा' हे गौतम! यथा जीवाभिगमने प्रतिपादितं तथैव जघन्येन एकं उत्कर्षेण पड् मासाः तथा चोक्तं जीवाभिगमे अत्रे - ' कप्पोवनगा, विमाणोवनमा, चारोववन्नगा, चारडिया, गरइया, गइसमावन्नया ? गोयमा ! णं देवा नोउडोबवन्नगा, नो कप्पोववन्तगा, विमाणोववन्नगा, चारोववन्नगा' कल्पोपपन्नाः विमानोपपन्नकाः, चारोपपन्नकाः चरस्थितिकाः, गतिरतिकाः, गतिसमापन्नाः ? हे गौतम ते खलु देवाः चन्द्रादयः पञ्च ज्योतिष्काः नो ऊर्ध्वोपपन्नाः, नो कल्पोपपन्नकाः, अपितु विमानोपपन्नका, चारोपपन्नकाज्योतिश्चक्रचरणोपलक्षितक्षेत्रोपपन्नाः भवन्ति, नो चारस्थितिकाः, चारो ज्योतिपात्रस्थानक्षेत्रम्, नो नैव चारे स्थितिर्येपांते तथा, अत एव गतिरतिकाः, अतएव निरवसेसं जाव एक्कोसेणं छम्मासा) हे गौतम | जीवाभिगमसूत्र में कहा गया है उसी प्रकार से यहां पर भी सम्पूर्णरूप से जानना चाहिये । यावत् - उपपातविरह काल जघन्य से एक समय का और उत्कृष्ट से छह मास का है । सो ही जीवाभिगमसूत्र में कहा गया है - ( कप्पोववन्नगा, विमाणोचवन्नगा, चारोवबन्नगा, चारड़िया, गइरहया, गहसमावन्नगा ? गोयमा ! तेणं देवा नो उडोबवन्नगानो कप्पोबवन्नगा, विमाणोववन्नगा, चावन्नगा ) हे गौतम! वे चन्द्रादिक पांच ज्योतिष्क देव उर्ध्वोपपन्नक उर्ध्वलोक में उत्पन्न नहीं हुए हैं, न कल्पोपपन्नक - कल्पो में उत्पन्न नहीं हुए हैं, किन्तु - दिमानोपपन्नक हैं, चारोपपन्नक हैं- ज्योतिश्चक्र चरणोपलक्षित क्षेत्रोत्पन्न हैं। ये चारस्थितिय-ज्योतिषों के अवस्थानक्षेत्ररूप चार में स्थिति वाले नहीं हैं । अतएव ये गतिरतिक और इसीलिये ये गतिसमापन्नक हैं।
महावीर अलुन उत्तर -- ( जहा जीवाभिगमे तद्देव निरवसेस - जाव कोसेणं छम्मासा) हे गौतम! या विषयनी नेवी अ३पणा वालिगभसूत्रमां કરવામાં આવી છે, એવી જ પ્રરૂપણા અહીં પણ સંપૂણુ રૂપે સમજવી,
66
८८
ઉપપાત વિરહુકાળ જઘન્યની અપેક્ષાએ ( એછામાં ઓછે ) એક સમયના અને વધારેમાં વધારે છ માસના છે ” અહીં સુધીનું સમસ્ત કથન ગ્રહણુ કરવું જોઇએ . જીવાભિગમ સૂત્રમાં આ વિષયને અનુલક્ષીને નીચે પ્રમાણે કહ્યુ છેकम्पोत्रवन्नगा, विमाणोववन्नगा, चारोववन्नगा, चारट्टिइया, गइरइया, गइमावन्नगा ? गोयमा ! तेणं देवा नो उड्ढोत्रवन्नमा, नो कप्पोदवन्नगा, विमाणोववन्नगा, चारोववन्नगा ) हे गौतम! ते यन्द्रा यांय ज्योतिष्णु देव - લેાકમાં ઉત્પન્ન થા નથી, પ્ામાં ઉત્પન્ન થયા નથી, પરન્તુ વિમાને પપન્નક છે,-ચારાપપન્નક છે--જ્યેાતિશ્ર્વક ચરણાપલક્ષિત ક્ષેત્રાત્પન્ન છે. તેએ ચારસ્થિતિક ખ્યાતિકાના અવસ્થાન ક્ષેત્રરૂપ ચારમાં સ્થિતિવાળા-નથી તેથી તે રતિક અને ગતિસમાપન્નક છે.
ગતિ