________________
५६८
भगवती सूत्रे
हे भदन्त ! यावद - पृथिवीकायिका केन्द्रिय दीन्द्रिय श्रीन्द्रिय चतुरिन्द्रिय पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिक - मनुष्य भवनपति - वानव्यन्तर ज्योतिषिक वैमानिकाः खलु स्पर्शचरमेण कि चरमाः प्रान्तवर्तिनः ? किंवा अचरमाः मध्यवर्तिनो वर्तन्ते ? भगवानाह - हे गौतम! पृथिवीकायिकादियावद् वैमानिकाः चरमाः प्रान्तवर्तिनोऽपि, अचरमाः मध्यवर्तिनोऽपि व्यदिश्यते, तथाहिये वैमानिक भवनं स न लप्स्वन्ते पुनस्तत्रानुत्पादेन मुक्तिगमनात्तं वाचन वैमानिकाः स्पर्शचरमेण 'चरमा:' इति व्यवह्रियन्ते यतु वैमानिकभवसंभवं
'जाव वैमाणिया णं भंते ! फासचरिमेगं किं चरिसा अचरिमा : गोयमा ! चरिमा वि अचरिमा वि' हे भवन्त ! यावत् पृथिवीकायिक आदि एकेन्द्रिय जीव, हीन्द्रिय जीव, त्रीन्द्रिय जीव, चतुरिन्द्रिय जीव, पञ्चेन्द्रिय तिर्यग्योनिक जीव, मनुष्य, भवनपतिदेव वानव्यन्तरदेव, ज्योतिषिकदेव, और वैमानिकदेव ये स्पर्शचरमसे प्रान्तवर्ती हैं ? या मध्यवर्ती हैं ? उत्तर में प्रभु कहते हैं- हे गौतम! पृथिवीकाधिक एकेन्द्रिय जीवसे लेकर वैमानिकदेव तक सब जोव चरम प्रान्तवर्ती भी हैं और अचरम - मध्यवर्ती भी हैं । जो त्रैमानिकदेव वैमानिक भव संबंधी स्पर्शनको पायेगे और फिर वहां पर अनुत्पाद से मुक्ति गमन करेंगे वे वैमानिकदेव स्पर्शचरम से 'चरस' इस रूपसे व्यवहृत किये जाते हैं । जो वैमानिकदेव वैमानिक भव संबंधी स्पर्शको प्राप्त करेगे वे वैमानिकदेव 'अचरम' इस रूपसे व्यवहृत किये जाते हैं ।
,
3 :- ' जाव वैमाणियाणं भंते फासचरिमेणं किं चरिमा अवरिमा ? गोयमा चरिमावि अचरिमावि' हे लहन्त । पृथ्वी अयि याहि मेहेन्द्रिय लव हीन्द्रिय कव, ત્રિન્દ્રિય જીવ, ચતુરિન્દ્રિય જીવ, પ ચેન્દ્રિય તિહુઁચ યોની જીવ, મનુષ્ય, ભવનપતિ દેવ, વાનવ્યંતર દેવ, યેતિષિક દેવ, અને વૈમાનિક દેવ, એ સ્પ`ચરમથી પ્રાતવતી છે કે મધ્યવતી છે ? ઉત્તરમાં પ્રભુ કહે છે કે હે ગૌતમ પૃથ્વીકાયિક એકેન્દ્રિય જીવથી લઈને વૈમાનિક દેવ પ તના સધળા જીવે ચરમ-પ્રતવતી પણ છે અને અચરમ-મધ્યવતી છે. જે વૈમાનિક દેવ વૈમાનિક ભવ સખ ધી સ્પર્શને પામશે અને પછી ત્યા અનુત્પાદથી भुम्ति गमन कुश्शे ते वैमानि देव स्पर्श यरभथी 'चरम' मे ३५थी व्यवहारवाणा કરવામાં આવ્યા છે અને જે વૈમાનિક દેવ વૈમાનિક ભવ સમધી સ્પશને પ્રાપ્ત કરશે. ते वैभव 'अचरम' मे ३५थी व्यवहारवाणा पुराया छे
અંતમાં ભગવાનના