________________
२४०
भगवतीसूत्रे
त्रियोगे तु चत्वारः इत्येवं सर्वेऽपि विंशतिर्विकल्पाः । एवं परिमण्डलादिषु पचसु एकत्वे पञ्च, द्विकयोगे विंशतिः- आद्यस्य एकत्वे शेषाणां चतुर्णाम् क्रमेणानेकत्वे चत्वारः, तथा आद्यस्यानेकत्वे शेषाणां च क्रमेण एकत्वे चत्वारः इत्येवमष्टौ, एवं द्वितीयस्य एकत्वे अनेकत्वे च, शेषत्रयस्य चानेकत्वे एकत्वे च षट्, तथा तृतीयस्य एकत्वे अनेकत्वे च शेषयोरनेकत्वे एकत्वे च चत्वारः, एवं चतुर्थस्य एकत्वे अनेकत्वे च पञ्चमस्यानेकत्वे एकत्वे च द्वौ इत्येवं विशतिः, त्रिकयोगेतु. दश इति सर्वे त्रिंशद् विकल्पाः । एवमन्येऽपि स्वयमूहनीयाः ||२२|| योग में ये १२ विकल्प हैं । तथा त्रिकयोग में चार विकल्प होते हैं, इस तरह सब २० विकल्प होते हैं । इसी तरहसे परिमंडल आदि संस्थानो में एकत्वमें पांच विकल्प, द्विकयोगमें २० विकल्प होते हैं। २० विकल्प इस प्रकारसे हैं आदिके एकत्वमें, शेषचारोंके क्रमशः अनेकत्वमें चार विकल्प, तथा आदिके अनेकत्वमें और शेषचारे के क्रमशः एकत्वमें चार विकल्प इस प्रकार आठविकल्प ये हुए, इसी तरहसे द्वितीयके एकत्वमें तथा शेषत्रयके अनेकत्वमें और एकत्व में ६ विकल्प, तथा तृतीयके एकत्वमें और अनेकत्वमें तथा शेषदोके अनेकत्वमें और एकत्वमें चार विकल्प होते हैं, इसी तरहसे चतुर्थके एकत्वमें और अनेकत्व में, पंचमके अनेकत्वमें और एकत्वमें, दो विकल्प इस तरह ये सब मिलकर बीस २० विकल्प हो जाते हैं । तथा त्रिकके योग में दश विकल्प इस प्रकार सब मिलकर तीस ३० विकल्प हो जाते हैं । इसी तरहसे और भी विकल्प अपने आप समझ लेना चाहिये ।। सू० २२ ॥
૧૨ ખાર વિકલ્પ થાય છે. ત્રિક સયેાગમાં જ ચાર વિકલ્પ થાય છે. એ રીતે કુલ ૨૦ વીશ વિકલ્પ થાય છે. આ રીતે પરિમંડલ આદિ સસ્થાનામાં એકત્વમાં પાંચ વિકલ્પ. દ્રિક સચેગમાં વીશ વિકલ્પ થાય છે જે વીસ વિકલ્પ આ પ્રમાણે છે.-પહેલાના એકવમાં, અને ખાકીના ચારેના ક્રમથી અનેકમાં ૪ ચાર વિકલ્પ તથા પહેલાના અનેકત્વમાં અને માકીના ચારેના કૅમથી એકત્વમાં ૪ ચાર વિકલ્પ એ પ્રમાણે કુલ આઠે ૮ વિકલ્પ થાય છે. એજ રીતે બીજાના એકત્વમાં અને અનેકવમાં તથા બાકીના ત્રણેના અનેકત્વમાં અને એકવમાં છ ટુ વિકલ્પ તથા ત્રીજાના એકત્વમાં અને અનેકત્વમાં તથા માકીના બેના અનેકત્વમા અને એકત્વમાં ચાર વિકલ્પ થાય છે. એજ રીતે ચેાથાના એકત્વમા, અનેકત્વમાં પાચમાના અનેકત્વમાં અને એકત્વમાં ૨ એ વિકલ્પ આ રીતે કુલ મળીને ૨૦ 'વીશ વિકલ્પ થાય છે. તથા ત્રણના ચેાગમાં ૧૦ દશ વિકલ્પ એ રીતે કુલ ૩૦ ત્રીસ વિકલ્પ થાય છે. આ પ્રમાણે ખાકીના બીજા વિકલ્પે પશુ સમજી લેવા. સુ.રર