________________
६२४
भगवती सूत्रे
रूपाणि अनिध्याय खलु द्रष्टुम् यः खलु नो प्रभुः मार्गतो रूपाणि अनवेक्ष्य खलु द्रष्टुम्, यः खलु नो प्रभुः पार्श्वतो रूपाणि अनवलोक्य खलु द्रष्टुम्, यः खलु नो प्रभुः ऊर्ध्वरूपाणि अनालोक्य खलु द्रष्टुम् यः खलु नो प्रभुः अधो रूपाणि अनालोक्य खलु द्रष्टुम्, एप खलु गौतम ! प्रभुरपि अकामनिकरणं वेदनां वदयति || मृ० ४ ॥
अणिज्झाहता णं पासितए, जेणं नो पभू मग्गओ रुवाई अणवयक्वित्ताणं पात्तिए, जेणं नो पभू पासओ रुवाई, अणवलोइत्ता णं पासितए, जे णं णो पभू उहढं रुवाइ अणालोएत्ता णं पासितए, जे नो पभू अहेरूवा अणालोइत्ता णं पात्तिए, एस णं गोयमा ! पसू वि अकामनिकरणं वेयणं बेएइ) समर्थ होते हुए भी संज्ञी होते हुए भी जैसे जीव अंधकार में रूपोंको देखनेके लिये शक्त नहीं होता है, सामने रखे हुए पदार्थों को भी बिना अवलोकन किये देख नहीं सकता है, पोछे देखे बिना जैसे पीछे रखे हुए पदार्थोंको जीव नहीं देख सकता है, पासमें रहे हुए पदार्थको जीव उपयोगकी अस्थिरतामें जैसे नहीं जान सकता है, ऊपर रखे हुए पदार्थों को भी जैसे बिना देखे जीव नहीं देख सकता है, इसी तरहसे हे गौतम ! समर्थ हुआ भी जीव उपयोगाभाव दशा में अनिच्छापूर्वक वेदनाका वेदन करता है ।
टीकार्य - जीवका अधिकार होने से यहाँ सूत्रकारने असंजी जीव अणवलोइत्ताणं पासित्तए जे णं णो पभू उडूं ख्वाइ अणालोपत्ता णं पासितए, जेणं ना पभू अहेरूवा अणोलोइताणं पासित्तए, एस णं गोयमा ! पभूवि अकामनिकरणं वेयणं वेएइ ) समर्थ होवा छतां प સન્ની હાવા છતા પણ જેમ જીવ અ ધકારમા રૂપાને જોઇ શકતા નથી. સામે રહેલા પદા પણ જેમ તે અલેકન કર્યા વિના દેખી શકતે नथी, પાછળ રહેલી વસ્તુને પાછળ નજર કર્યાં વિના જેવી રીતે જોઈ શકતા નથી, પાસે રહેલી વસ્તુને પશુ જીવ ઉપયેગની અસ્થિરતામા જેમ જોઇ શકતે નથી, ઉપર રહેલા પદાર્થને ઊચી નજર કર્યા વિના જેમ તે જોઇ શકતા નથી, નીચે રહેલા પદાર્થને પણ નીચી નજર કર્યા વગર જેમ જીવ જોઈ શકતા નથી એજ પ્રમા સમર્થ હાય એવા જીવ પણ ઉપયેગ રહિત દશામાં અનિચ્છાપૂર્વક વેદનાનુ વેદન કરે છે
台
ટીકા- જીવના અધિકાર ચાલે છે, તેથી સૂત્રકારે અહી અસક્ષી આદિ જવાની
