________________
प्रमेयचन्द्रिकाटीका श. ७३.६.३ भाविभारतवर्षावस्थानिरूपणम्
५५१
तृणकाष्ठा दिसंचालकाः वास्यन्ति = प्रचलिष्यन्ति, 'इह अभिक्खं धूमादिति य दिसा समंता रओसला रेणुकलुसतमपडलनिरालोगा' इह अस्मिन् भारतक्षेत्रे अभीक्ष्णं = वारंवारं धूमायिष्यन्ते धूममुद्वमिष्यन्ति च दिशः समन्ताद=मर्वतः रजस्वलाः = धूलियुक्ताः, रेणुकलुषतमः पटल निरालोकाः रेणुभिः = धूलिभिः कलुषा मलिना, अत एव तमः पटलेन = अन्धकारसमूहेन निरालोका: आलोक वर्जिताः प्रकाशरहिताः एतादृश्यः दिशो धूमा यिष्यन्ते इति पूर्वेणान्वयः, 'समयलुक्याए य णं अहियं चंदा सीयं मोच्छति' समयस्य =कालस्य रूक्षतया च खलु चन्द्रा अधिकम् = अत्यधिकम् शीतं = शैत्यं मोक्ष्यन्ति = वर्ष यिष्यन्ति, 'अहियं सूरिया तविस्संति' सूर्या अधिकम् अत्यन्तं तपयन्ति 'अदुत्तरं चणं अभिक्खणं वहवे अरसमेढा, विरसमेदा, खारमेहा, खत्तमेदा, खट्टमेहा, अग्गिमेढा, विज्जुमेहा, विसमेहा, असणिमेहा' अथोत्तरम् अथापरं च खलु अभीक्ष्णम् वारं वारं वदत्रः अरसमेघाः अमनोज्ञरसा मेघाः, त्रिरसमेघाः, उधर से उडता रहेगा ' इह अभिक्खं धूमाहिंति य दिसा समंता रओसुला रेणुकलूसतमपडलनिरालेोगा' इस भरतक्षेत्र में उस समय वारंवार समस्त दिशाएँ चारों ओर से धूलियुक्त होकर धूम को उगलेगी और अंधकारसे युक्त बनी हुई वे प्रकाशहीन हो जावेगी. 'समयलुक्याए य णं अहियं चंदा सीयं मोच्छंति' समयकी रूक्षता के कारण चन्द्र अत्यधिक शीतलता वरसावेगे 'अहिय सूरिया तवि संति' सूर्य अधिक ताप पहुंचावेगे । 'अदुत्तर' चणं अभिक्खणं बहवे अरसमेहा, चिरसमेहा, खारमेहा, खत्तमेहा, खट्टमेहा, अग्गिमेहा, विज्जुमेहा, विसमेहा, असणिमेहा' तथा बार बार अनेक अरसमेघअमनोज्ञरसवाले मेघ, विरसमेघ - नीरसमेघ, क्षारमेघ-साजी आदि के श्याम तेम अड्या ४२३१ ‘इह अभिक्खं धूमार्हिति य दिसा समंता रओमुला रेणुकलुसत पडलनिराोगा ' આ ભારતવર્ષમાં તે સમયે સમરત દિશાએ વારંવાર ધૂળથી યુકત થઇને જાણે કે ધુમાડાને નિગાલતી હોય એવી મની જશે, અને यारे दिशाओ संधारथी युक्त थर्धने अाशहीन मनी नशे 'समय लक्खयाए य णं अहियं चंदा सीय मोच्छति' सभयनी ३क्षताने भर यन्द्र अतिशय शीतसता परसावरी 'अहियं वरयिा विस्संति' ने सूर्य अतिशय ताथ आय. 'अदुत्तरं चणं अभिक्खणं बहवे अरसमेहा, विरसमेहा, खारमेहा, खत्तमेहा, खय सेहा, अग्गिमेढा, विज्जुमेहा, विममेहा, अमणिमेहा, ' तथा वारवार भरसभेध-अमनेोज्ञ रसवाणा मेघ, विरस मेघ - नीरस भेध, क्षार भेध - भारा पाणीवाणा भेध, भातभेध,