Page Text
________________
-
भगवतीसूत्रे
४१६ योनिकाः सर्वस्तोकाः प्रत्याख्यानाप्रत्याख्यानिनः, अप्रत्याख्यानिनः असं. ख्येयगुणा वर्तन्ते । 'मणुस्सा सव्वत्थो वा पञ्चक्खाणी, पञ्चक्खाणापञ्च
खाणी संखेजगुणा, अपञ्चक्खाणी असंखेजगुणा' मनुष्याः सर्वस्तोकाः प्रत्याख्यानिनः, प्रत्याख्यानामत्याख्यानिनः संख्येयगुणाः, अप्रत्याख्यानिनश्च असंख्येयगुणा भवन्ति । ____ अथ षष्ठ शतकस्य चतुर्थोद्देशके प्रत्याख्यानादीनां प्ररूपितत्वेन पुनस्तत्मरूपणे पुनरुक्त्यापत्तिरितिवेदत्रोच्यते-तत्राल्पबहुत्वविचाररहितानामेव तेषां प्ररूपितत्वेन अत्र अप्पबहुत्वप्रकारभङ्गन्या प्ररूपणे सम्बन्धान्तरेणायातत्वे च न पुनरुक्तिदोषः ॥ मृ. ४ ॥ जीव हैं एवं इनसे असंख्यातगुणे अप्रत्याख्यानी पचेन्द्रिय तिर्यश्चजीव हैं तथा 'मणुस्सा सव्वत्थो वा पञ्चक्खाणी, पच्चक्खाणापच्चक्खाणी संखेजगुणा, अपचक्खाणी अस खेजगुणा' मनुष्यों में जो प्रत्याख्यान मलुप्य हैं वे सबसे कम हैं, प्रत्याख्यानाप्रत्याख्यानी मनुष्य संख्यातशुणे हैं और अप्रत्याख्यानी मनुष्य अस ख्यातगुणे हैं। यहां पर ऐसी आशंका नहीं करनी चाहिये 'कि छठे शतकके चतुर्थ उद्देशकमें प्रत्याख्यान आदिकी प्ररूपणा तो की ही जा चुकी फिर यहां उनकी प्ररूपणा करनेसे क्या लाभ इस तरह की प्ररूपणासे तो पुनरुक्ति दोषकी ही आपत्ति आती हैं क्यों कि छठे शतकके चतुर्थ उद्देशक में जो प्रत्याख्यान आदिका विचार किया गया है वह उनके अल्पबहुत्व के विना ही किया गया है तथा यहां पर जो इनका विचार मस यातगgi मप्रत्याभ्यानी पयन्द्रिय तिय" ७॥ खाय 2. तथा 'मणुस्मा सम्बत्थोना पच्चक्खाणी, पञ्चक्खाणापच्चकखाणी संखेजगुणी, अपच्चक्खाणी अस खेज्जगुणा' भनुष्यामा प्रत्याभ्यानी मनुष्यो सौथा माछा छ, तभना ४२ता સ ખ્યાતગણી પ્રત્યાખ્યાના પ્રત્યાખ્યાની મનુષ્ય છે, અને તેમના કરતા અસંખતાણા અપ્રત્યાખ્યાની અનુષ્ય છે.
શંકા- છઠ્ઠા શતકના ચેથા ઉદ્દેશકમાં પ્રત્યાખ્યાન આદિનુ તે નિરૂપણ કરવામાં આવી ચૂક્યું છે, છતાં અહીં તેમનું ફરીથી નિરૂપણ શા માટે કરવામાં આવ્યું છે? આમ કરવાથી શું પુનરુકિત દેષની સંભવિતતા લાગતી નથી?
સમાધાન- છઠ્ઠા શતકમાં પ્રત્યાખ્યાન આદિનું નિરૂપણ કરવામાં આવ્યું છે ખરું, પણ ત્યાં તેમના અલ્પબદ્ધત્વને વિચાર કરવામાં આવ્યો નથી. અહીં તેમને જે
| SR No. | 009315 |
| Book Title | Bhagwati Sutra Part 05 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1963 |
| Total Pages | 880 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_bhagwati |
| File Size | 50 MB |