Bhagwati Sutra Part 05

SR No.: 009315
Original Sutra Author: N/A
Author: Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
Publication Year: 1963
Total Pages: 880
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & agam_bhagwati
File Size: 50 MB

Page 444

भगवतीस्त्रे रीत्यैव मनुष्या अपि प्रयोऽपि-त्रिविधा अपि प्रत्याख्यानिनोऽपि, अप्रत्याख्यानिनोऽपि, प्रत्याख्यानाऽप्रत्याख्यानिनोऽपि भवन्ति । 'पंचिंदियतिरिक्ख. जोणिया आइल्लविरहिया' पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकाः आदिमविरहिताः न प्रत्याख्यानिनः, अपितु अप्रत्याख्यानिनः प्रत्याख्यानाप्रत्याख्यानिन श्व भवन्ति । 'सेसा सव्वे अपञ्चक्खाणी, जाव-वेमाणिया' शेषाः पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिक-मनुष्यभिन्नाः सर्वे यावत्-नैरयिकादि-वैमानिकान्ताः अमत्याख्यानिन एव भवन्ति, न प्रत्याख्यानिनः, न चा प्रत्याख्यानामत्याख्यानिन इत्याशयः । गौतमः पृच्छति-एएसि णं भंते ! जीवाणं पञ्चक्खाणीणं जावहै अब सूत्रकार मनुष्यकी अपेक्षा लेकर एवं मणुस्सा वि तिण्णि वि' ऐसा कहते हैं कि इसी तरहले मनुष्य भी तीनों प्रकारोंवाले होते हैं कितनेक प्रत्याख्यानी होते हैं, कितनेक अप्रत्याख्यानी होते हैं और कितनेक मनुप्य प्रत्याख्यानाप्रत्याख्यानी भी होते हैं । अब रहे पंचेन्द्रियतिर्यञ्च सो इनके विषय में सूत्रकार कहते हैं कि 'पंचि. दियतिरिक्खजोणिया आइल्लविरहिया' पंचेन्द्रियतिर्यंच जो हैं वे प्रत्याख्याती प्राणातिपात आदिके सर्वथा त्यागी नहीं होते हैं वे तो अपत्याख्यानी होते हैं और प्रत्याख्यानाप्रत्याख्यानो भी होते है । 'लेसा सव्वे अपञ्चरवाणी जीव वेमाणिया, इनके सिवाय पञ्चेन्द्रियतियग्योनियाले जीव और मनुष्य इनसे भिन्न और जितने जीव हैं वे सब नैरपिक से लेकर वैमानिक देवों तक तथा एकेन्द्रिय से लेकर असंज्ञी पंचेन्द्रिय तक न प्रत्याख्यानी होते हैं, न प्रत्याख्यानामणुस्सा वि तिण्णि वि' मे ४ प्रमाणे मनुष्यो १९ नो २ना डाय 2-32॥४ પ્રત્યાખ્યાની હોય છે, કેટલાક અપ્રત્યાખ્યાની હોય છે અને કેટલાક પ્રત્યાખ્યાના પ્રત્યાખ્યાની હોય છે હવે સૂત્રકાર પચેન્દ્રિય તિર્થને વિષયમાં આ પ્રમાણે કહે છે
पंचिदियतिरिक्खजोणिया आइल्लविरहिया' व्यन्द्रिय तियन्य ७। પ્રત્યાયાની હોતા નથી, તેઓ અપ્રત્યાખ્યાની પણ હોય છે અને પ્રત્યાખ્યાના પ્રત્યાખ્યાની પણ હોય છે, તેઓ પ્રાણાતિપાત આદિના સર્વથા ત્યાગી હોઈ શકતા નથી તેથી તેમને प्रत्याज्यानी या नथी. 'सेसा सवे अपच्चक्खाणी जाव चेमाणिया' ५व्यान्द्रय તિર્થ ચ પિનિક છે તથા મનુષ્ય સિવાયના બાકીના બધાં જ અપ્રત્યાખ્યાની હોય છે. એટલે કે નારથી લઈને વૈમાનિકે પર્યન્તના છે અને એકેન્દ્રિયથી લઈને અસંસી પંચેન્દ્રિય સુધીના જી અપ્રત્યાખ્યાની જ હોય છે. પ્રત્યાખ્યાના પ્રત્યાખ્યાની હોતા નથી.