Page Text
________________
प्रमेयचन्द्रिकाटीका श. ६ उ. ८ . २ आयुर्वन्धस्वरूपनिरूपणम्
१२७
भवति, अत्र आयुर्वन्धस्य षड्विधतया प्रतिपादनस्यैव प्रस्तुतत्वेन यद् आयुषः पदविधत्वप्रतिपादनं तद् आयुषो वन्धाऽभिनत्वात् वद्धस्यैव चायुर्व्यपदेश विषयत्वात् । 'दंडओ जाव - वेमाणियाणं' दण्डकः आयुर्वन्धविषयकः यावत् । वैमानिकानां वैमानिक पर्यन्तमित्यर्थः, अयमर्थः नैरयिकैक १ भवनपतिदशक ११ पृथिव्यादिस्थावरपञ्चक १६ विकलेन्द्रियत्रिक १९ तिर्यक्पञ्चेन्द्रियैक २० मनुष्य २१ वानव्यन्तर २२ ज्योतिषिक २३ वैमानिक २४ रूपचतुर्विंशति दण्डकेषु आयुर्वन्धविषयाः प्रश्नोत्तरालापका वक्तव्याः, यथा नेरइयाणं भंते !
,
आयुष्य के प्रथम समय में ही उदय होजाता है । इसलिये यही माना जाता है कि नारक ही नारकोंमें उत्पन्न होता है । यहां पर आयुबंध में जो षड्विधता प्रतिपादित की है वह इस बात को प्रकट करने के लिये की है कि आयुबंध से अभिन्न है । इसका भी कारण यह है कि जो आयुजीव के साथ बंधको प्राप्त होती है वही आयु कहलाती है । 'दंडको जाव वैमाणियाण' हे भदन्त । नारकों के कितने प्रकार का आयुषबंध कहा है ? इस तरहमे नैरयिकसे लेकर वैमानिक तक चौवीस दण्डकोंमें आयुके बध विषयक प्रश्नोत्तर रूप आलापक कह लेना चाहिये, तात्पर्य कहने का यह है कि नैरयिक १, भवनपति के १०, पृथिवी आदि स्थावर ५, विकलेन्द्रिय ३, तिर्यक्रू पञ्चेन्द्रिय १, मनुष्य १, वानव्यन्तर १, ज्योतिषिक १ और वैमानिक १ इस तरह ये सब २४ दण्डक हैं । इन २४ दण्डकों में आयुबंध विषयक प्रश्नोत्तरालापक कहना चाहिये । जैसे- 'नेरइयाणं भंते !
પ્રથમ સમયમાંજ ઉદય થઇ જાય છે તેથી જ એમ માનવામા આવે છે કે નારક જ નારકામાં ઉત્પન્ન થાય છે” અહીં આયુષ્ય ધમાં જે ષટ્ વિધતા (છ ભેદ) પ્રકટ કરવામાં આવી છે તે એ વાતને પ્રકટ કરે છે કે આણુ ખંધથી અભિન્ન છે તેનું પણ કારણ એ છે કે જે આયુ જીવની સાથે ખંધદશાને પ્રાપ્ત થાય છે, એજ યાયુ કહેવાય છે.
'दंडभो जाव वैमाणियाणं' 'हे महन्त ! नारना डेंटला अमारना आायुमध ह्या છે ?” આ પ્રમાણે નારકથી શરૂ કરીને વૈમાનિક પર્યંતના ૨૪ ઈંકામાં આયુના ખંધ વિષયક પ્રસ્નેત્તર રૂપ આલાપ કહેવા જોઈએ. કહેવાનું તાત્પર્ય એ છે કે નારકનુ ૧, ભવનપતિઓના ૧૦, પૃથ્વી આદિ સ્થાવરના પ, વિકલેન્દ્રિયના ૩, યિય પચેન્દ્રિયાનું ૧, મનુષ્યનુ ૧, વાનભ્યન્તરનુ ૧, જ્યોતિષિકનું ૧ અને વૈનિકાનુ ૧, એમ ૨૪ કડકા છે. તે ૨૪ દડકામા આયુબ ધ વિષયક પ્રશ્નનેાત્તરરૂપ આલાપક કહેવા જોઇએ. જેમ કેनेरइयाणं भंते ! कइविहे आउयधंधे पण्णत्ते ? " त्या
| SR No. | 009315 |
| Book Title | Bhagwati Sutra Part 05 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1963 |
| Total Pages | 880 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_bhagwati |
| File Size | 50 MB |