________________
भगवतीसूत्रे
९६०
,
सप्रदेशा भवन्ति नतु अमदेशाः तेषामनादित्वेन अनन्त समयस्थितिकतया सम देशस्वनियमात् । गौतमः पृच्छति' नेरइया णं भंते ! कालादेसेणं किं सपएसा, अपएसा ? ' हे भदन्त | नैरयिकाः खलु फालादेशेन - कालापेक्षया कि समदेशाः ? आहोस्त्रित् अपदेशा भवन्ति ? भगवानाह - ' गोयमा ! सव्वे वि तात्र होज्जा सपएसा' हे गौतम! सर्वेऽपि नैरयिका स्तावत्' इति वाक्यालङ्कारे समदेशा भवन्ति, उत्पाद विरहकाले असंख्यात पूर्वोत्पन्ननैरथिकाणां समदेशत्वेन विद्यमानत्वात् । इति प्रथम भङ्गः ? | अथ द्वितीयमाह - ' अहवा सपएसा य - अपएसेय, ' अथवा अप्रदेश नहीं हैं। क्यों कि समस्त जीव अनादि हैं और अनंतकालतक की स्थितिवाले हैं । अब गौतमस्वामी प्रभु से समस्त नारक जीवों की अपेक्षा लेकर ऐसा पूछते हैं कि (नेरइयाणं भंते ! कालादेसेणं किं सपएसा ? अपएसा ?) हे भदन्त ! समस्त नारक क्या कालकी अपेक्षा सप्रदेश हैं ? या अप्रदेश हैं ? इसके उत्तर में प्रभु गौतम से कहते हैं कि ( गोयमा) हे गौतम ! ( सच्चे चि होज्जा सपएसा ) समस्त नारक जीव भी सप्रदेश
! " समस्त नारक जीव भी सप्रदेश हैं " इसका कारण यह है कि उत्पाद विरहकाल में पूर्वोत्पन्न नारक जीवों की संख्या-असंख्यात प्रमाण में रहा करती है यह पहिला भङ्ग है । तथा द्वितीय भंग इस प्रकार से है- ( अहवा सपएसा य अपएसे य) जब इन्हीं पूर्वोत्पन्न असंख्यात नारकों में कोई नारक जीव आकर उत्पन्न हो जाता है तब वह प्रथम गोतभ स्वाभीनों प्रश्न - ( जीवा णं भंते ! कालादेसेणं किं सपएसा १ अपएस ?) हे अहन्त ! समस्त व अजनी अपेक्षा सप्रदेश छे ! प्रदेश छे ? उत्तर- ( गोयमा ! नियमा सपएसा ) हे गौतम! समस्त અપેક્ષાએ નિયમથીજ સપ્રદેશ છે, અપ્રદેશ ( પ્રદેશ રહિત) નથી સમસ્ત જીવ અનાદિ છે અને અનતકાળની સ્થિતિવાળા છે.
। अजनी
કારણ કે
1
હવે ગૌતમ સ્વામી સમસ્ત નારક જીવાની અપેક્ષાએ મહાવીર પ્રભુને गोवा प्रश्न पूछे छे (नेरइयाणं भंडे ! कालादेखेणं किं सपएसा, आरएसा ? હે ભદન્ત ! સમસ્ત નારજીવા શું કાળની અપેક્ષાએ સપ્રદેશ છે ? કે અપ્રદેશ છે ? उत्तर – ( गोयमा ! ) हे गौतम ! ( सव्वे वि ताव होज्जा सपएसा ) સમસ્ત નારક જીવેા પણ સપ્રદેશ છે. “ સમસ્ત નારક જીવા સપ્રદેશ છે, ” એમ કહેવાનું કારણ એ છે કે ઉત્પાદ વિરહ કાળમાં પૂર્વોત્પન્ન ( પહેલાં ઉત્પન્ન થયેલા) નારક જીવેાની સખ્યા અસંખ્યાત પ્રમાણમાં રહ્યા કરે છે. આ રીતે પહેલે। ભ`ગ ( વિકલ્પ ) થાય છે. “ સમરત નારક જીવા સપ્રદેશ छे." मीले लग मा प्रमाणे थाय छे - ( अहवा सपएसा य अपएसे य )