________________
1
'
shreefont टी० श० ५ ० ८ ० २ जीवादिवृद्धिहान्यादिनिरूपणम् ६४७ गौतमः पृच्छति' नेरइयाणं भंते! किं बहुति, हायंति, अवट्टिया ? ' हे भदन्त । नैरयिकाः खलु विम् वर्धन्ते, हीयन्ते वा, अवस्थिताः यथावस्थिता एव वा तिष्ठति ? भगवानाह - ' गोयमा ! नेरइया वहुति वि, हायंति वि, अवट्टिया वि हे गौतम! नैरयिकाः खलु वर्धन्तेऽपि पूर्वभवे अनारका अपि निरयगतियोग्य प्राणातिपातादिकर्मवन्धकतया नैरयिकत्वेन उत्पन्ना भवन्तीति कदाचित् नार
कथन करते हैं - गौतम स्वामी प्रभु से पूछते हैं कि-' नेरइयाणं भंते ! किं वति, हार्यंति, अवट्टिया ' हे भदन्त ! आपने जीव में वृद्धि हानि का अभाव प्रतिपादित करके जो उसमें अवस्थिता का कथन किया है सो हम उसे तो समझ चुके हैं-अब आप से यह जानना चाहते हैं कि जो नारक जीव हैं वे क्या बढते हैं ? या घटते हैं ? अथवा यथावस्थित रहते हैं ? इसके समाधान निमित्त प्रभु गौतम से कहते हैं कि 'गोयमा ' हे गौतम! 'नेरइया वहुति वि, हायंति वि, अवडियो वि ' नारक जीव बढते भी हैं, अधिक भी होते हैं । घटते भी हैं - कम भी होते हैं और यथावस्थित भी रहते हैं । तात्पर्य इस कथन का इस प्रकार से कि जो जीव पूर्वभव में नरकगति के योग्य प्राणातिपात आदि कुकृत्यों द्वारा नरकगति का बंध कर लिया करते हैं और मरकर नरकगति में नाक की पर्याय से उत्पन्न हो जाते हैं- इस तरह से नारक जीवों में आधिक्य समझना चाहिये तथा जो नारक जीव निरयगतिके
गौतम स्वाभीना प्रश्न - ( नेरइयाणं भरते ! कि वड्ढति, हायंति अद्वया ? ) હે ભદન્ત ! આપે જીવામાં વૃદ્ધિ હાનિના અભાવનું પ્રતિપાદન કરીને તેમનામાં જે અવસ્થિતતા ( સખ્યામાં વઘટ ન થવી તે) પ્રકટ કરી તે તે હું ખરાખર સમજી ગયા; પણ હવે હું આપની પાસેથી એ જાણવા માગુ છું કે શું નારક જીવાની સખ્યા વધે છે ખરી ? અથવા શું તેમની સખ્યા ઘટે છે ખરી? અથવા શું તેમની સંખ્યા એટલીને એટલી જ રહે છે ? આ પ્રશ્નનું સમાધાન ४२वा भहावीरयलु उडे छे - (गोयमा ! ) हे गौतम । (नेरइधा वढ्ढ ति वि, हायति वि या बिना वो व छे पशु भरा, घटे हे भरा, माने भेटतां होय તેટલા પણ રહે છે. આ કથનના ભાવાથ નીચે પ્રમાણે છે-કેાઈ જીવા પૂર્વ ભવમાં નરક ગતિમાં જવા ચાગ્ય પ્રાણાતિપાત આદિ કુકૃત્યા દ્વારા નરક ગતિના અધ કરતાં હાય છે, અને તેઓ મરીને નરક ગતિમાં નારકની પર્યાયે ઉત્પન્ન અઈ જાય છે. ા મમાણે બનવાથી તારકાની સખ્યા વધી જાય છે. જે