Page Text
________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श०२ ३०१ सू०२ रात्रिदिषसम्वरूपनिरूपणम् ४७ धिके बिनवतितमे मण्डले मूर्यस्य विलोमतया संचरणकाले उक्तदिवसमाने उक्तपलचतुष्टयहासेन तादृशपलचतुष्टयरहितपञ्चदशमुहूर्तो दिनसः पञ्चदशसुहृतानन्तरो व्यपदिश्यते रात्रिमाने च तावद्वर्धनेन साति रेका पञ्चदशमुहर्ता रात्रिरिति, तथैव ' चोदसमुहुत्ते दिवसे' चतुर्दशमुहूत्तों दिवसः, 'सोलसमुहुत्ताराई' पोडशमुहूनः रात्रिः, एतौ चाहोरात्रापचयोपचयौ सूर्यस्य द्वाविंशत्यधिकशततमे मण्डले स्थितिकाले संपते, एवं 'चोदसमुहुत्ताणतरे दिवसे' चतुर्दशमुहूर्तानन्तरो दिवसः 'साईरेगा सोलसमुहुत्ताराई ' मातिरेका पोडशमुहर्ता रात्रिः, इदश्च वैपम्यं सूर्यअधिक पन्द्रह मुहूर्त का होता है। इसका भाव यह है कि पूर्वोक्त रूप से विलोमक्रम से संचरण करता हुआ सूर्य जब९२वानवे वें मंडल से एकाधिक ९३ तिरानवे मंडल पर संचरण करने लगता है,उस समय दिनमान में कुछ कम चारपल हीन हो जाते हैं, और कुछ कम चारपल रात्रि मानमें बढ़ जाते हैं इस कारण यहां पर संचरण करते समय दिनमान कुछ कम चारपल हीन हो जाता है और रात्रिमान कुछ कम चारपल बढ जाता है इस कारण दिनमान पन्द्रह मुहूर्त से कुछ कम और रात्रिमान पन्द्रह मुहूर्त से अधिक प्रकट किया गया है। इसी तरह (चोद्दलनुहुने दिवसे सोलह मुहुत्ता राई)चौदह मुहूर्त का दिवस और सोलह मुहूर्त की रात्रि होती है यह कथन जब सूर्य १२२ एकरो वाईसवें मंडल पर संचरण करता है, तय की अपेक्षा से कहा गया है। इसी तरह (चोद्दसमुहत्ताणतरे दिवसे साइरेगा सोलस मुहुत्ता राई ) कुछ कम चौदह मुहर्त का दिन और कुछ अधिक सोलह मुहूर्त की रात्रि होती है,ऐसा जो कहा गया है वह પંદર મુહૂર્ત કરતાં એટલે જ અધિક પ્રમાણવાળી રાત્રિ થાય છે. આ કથનને ભાવાર્થ નીચે પ્રમાણે છે પૂર્વોક્ત રીતે વિક્રમ સંચરણ કરતે સૂર્ય જ્યારે ૯૨બાણુમાં મંડળથી ૯૩ત્રાણાં મંડળમાં ગમન કરવા માંડે છે ત્યારે દિનમાનમાં ચાર પળથી સહેજ ઓછા સમય જેટલો ઘટાડે થઈ જાય છે અને રાત્રિમાનમાં ચાર પળથી સહેજ ઓછા સમયને વધારે થઈ જાય છે. તે કારણે કહ્યું છે કે જ્યારે દિનમાન ૧૫ પંદર મુહર્ત કરતાં સહેજ ઓછા પ્રમાણવાળું થાય છે ત્યારે રાત્રિમાન ૧૫ પંદર મુહુર્ત કરતાં સહેજ વધારે પ્રમાણવાળું થાય છે.
. मे प्रमाणे "चोइसमुहुत्ते दिवसे सोलसमुहुत्ता राई 'न्यारे १४यो मुद्ध
તને દિવસ થાય છે ત્યારે ૧૬ સેળ મુદ્દતની રાત્રિ થાય છે. સૂર્ય જ્યારે = ૧૨૨ એકસે બાવીસમાં મંડળ પર સંચરણ કરે છે ત્યારે આ પ્રમાણે અને
छ, मम सभा मेप्रमाणे "चोदसमुहत्ताण तरे साइरेगा सोडस मुहुत्ता राई" C. જ્યારે ચૌદ મુહૂર્ત કરતાં સહેજ ઓછા પ્રમાણુવાળ દિવસ થાય છે, ત્યારે ૧૬
| SR No. | 009314 |
| Book Title | Bhagwati Sutra Part 04 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | |
| Total Pages | 1151 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_bhagwati |
| File Size | 74 MB |