________________
६
भगवतीने
चेव ? ' हे आर्य ! किं क्षेत्रादशेन आकाशस्य एकप्रदेशावगाढत्वादिना सर्वपुद्गलाः साधीः, तथैव पूर्ववदेवेत्यर्थः, समध्याः, समदेशाः, नो अनर्घाः, अमध्याः, अमदेशाः ?, तथा 'कालादेसेणं तं चेत्र ?' कालादेशेन एकादिसमयावस्थान कत्वादिना तदेव पूर्वोक्तवदेव सर्वपुद्गलाः सार्धाः, समध्याः, समदेशाः, नो अनर्धाः अमध्याः अप्रदेशाः ? इत्यर्थः, तथा - ' भावादसेणं तं चेव ' भावादेशेन एकगुण काकत्वादिना तदेव पूर्ववदेव सर्वपुद्गलाः सार्धाः समध्याः, समदेशाः, नो अर्घाः, अमध्याः अप्रदेशाः सन्ति ? इति निर्ग्रन्धीपुत्रस्य प्रश्नः । 'तए णं से
"
"
यदि कहो कि द्रव्य की अपेक्षा पर आधारित है अर्थात् द्रव्य की अपेक्षा से हम अपनी समझ के अनुसार ऐसा ही मानते हैं कि समस्त पुद्गल सार्ध, समध्य और सप्रदेश हैं, अनर्ध, अमध्य और अप्रदेश नहीं हैं, इसी प्रकार - एक प्रदेश में अवगाढत्व होने आदि की अपेक्षा रूप क्षेत्रादेश को लेकर हम अपनी समझ के अनुसार यही कहते हैं कि समस्त पुद्गल सार्ध, समय और सप्रदेश हैं, अनर्थ, अमध्य और अप्रदेश नहीं हैं । इसी तरह एक आदि समय में अवस्थित होने रूप कालादेश को लेकर तथा एकगुण कालत्वादि रूप भावादेश को लेकर हम तो यही समझे हुए हैं कि समस्त पुद्गल सार्धं समध्य और सप्रदेश हैं- अनर्थ, अमध्य, अप्रदेश नहीं हैं यही बात नारदपुत्र अनगार का अभिप्राय जानने के लिये निर्ग्रन्थीपुत्र अनगारने (किं दव्वादेसेणं अज्जो ! ) इत्यादि सूत्र से लेकर (भावादेसेणं अज्जो तं चैव ) इत्यादि सूत्रतक
છે, અથવા ક્ષેત્ર, કાળ અને ભાવની અપેક્ષાએ એવું માને છે? જો આપ એમ કહેતા હૈા કે દ્રવ્યની અપેક્ષાએ અમે પણ એમ જ કહીચે છીએ કે સમરત પુદ્ગલ અભાગથી, મધ્યભાગથી અને પ્રદેશેાથી યુક્ત હાય છે, અ ભાગ, મધ્યભાગ અને પ્રદેશાથી રહિત હાતા નથી. એજ પ્રમાણે એક પ્રદેશની અવગાહના ઋાદિ રૂપ ક્ષેત્રની અપેક્ષાએ આપ એ પ્રમાણે કહેતા હૈા, તા અમે આપની એ માન્યતા સાથે પણ સ'મત છીએ. એટલે કે ક્ષેત્રની અપેક્ષાએ અમે પણ એમ જ માનીયે છીએ કે સમસ્ત પુદ્ગલા સા ( અધ ભાગ સહિત) સમધ્ય અને સપ્રદેશ છે, અનધ, અમધ્ય અને પ્રદેશ રહિત નથી. તથા એક આદિ સમયમાં અવસ્થિત હાવા રૂપ કાળની અપેક્ષાએ તથા કૃષ્ણતાના એક આદિ અશરૂપ ભાવની અપેક્ષાએ અમે તે એમજ સમજીચે છીએ કે સમસ્ત પુદ્ગલ અર્ધ ભાગ, મધ્યભાગ અને પ્રદેશાથી યુક્ત હાય છે, અમધ્ય, मनध मने अद्वेश रहित होता नथी. ये बात निर्थ थी थुत्रे " कि दव्वादेसेणं अज्जो !" त्यहि सूत्रोथी सहने " भाषादेसेण अज्जो तंचेव " छत्याहि सूत्रो