Page Text
________________
प्रमैयन्द्रिका टी० श० ५ उ० १ सू० २ रात्रिदिवसस्वरूपनिरूपणम् शमुहूर्तरूपरात्रिक्षेत्रमानश्चापि अवसेयम् । केवलं नवरतूतपरिधेर्दशभागफलस्य द्विगुणितत्वं कार्यम् , तथाचोक्तमन्दरपरिवेर्दशभागफलैर्द्विगुणितत्वे चतुर्विंशत्यधिकत्रिशतोत्तरषट्सहस्रयोजनानि षट् च योजनस्य दशभागफलशेषाणि ६३२४४६ एतत् न्यूनतमोक्तरात्रिक्षेत्रमानं बोध्यम् , उक्तजम्बूद्वीपपरिघेश्व दशभागफलैः द्विगुणितत्वे पञ्चचत्वारिंशदधिकद्विशतोत्तरत्रिषष्टिसहस्रयोजनानि षट् च योजनस्य दशभागशेषाणि ६३२४५ ॥ एतत् न्यूनतमोक्तरात्रिक्षेत्रमानं जैसे कि मेरु की परिधि की योजनसंख्या को दश से भाजित करने पर उस लब्ध १ भाग को पहिले द्विगुणित किया है। इससे यह कहा गया है कि इतना मेरु का क्षेत्र रात्रिक्षेत्र है । मेरु की परिधि का प्रमाण ३१६२३ एकतीस हजार छसो तेईस योजन से कुछ कम है, इसमें दश का भाग देकर ३१६२ तीन हजार एकसो बासठ सही आते हैं, . इसे दूनी करने पर ६३२४६ इतनी योजन संख्या आती है सो यही सब से कम मेरु का रात्रिक्षेत्र है । इसी तरह से लवणसमुद्र का रात्रिक्षेत्र निकालना होवे तब इसकी परिधि के प्रमाण को दश १० से भाजित करना चाहिये, और आगत एक भागरूप भजनफल को दूना कर देना चाहिये इस तरह जो योजन संख्या आवे, सो उतना ही क्षेत्र लवण समुद्र का रात्रिक्षेत्र जानना चाहिये। यह इस प्रकार से जानना-जंबूद्धीप की परिधि का प्रमाण ३१६२२८ तीन लाख सोलह हजार दोसो अठाईस योजन से कुछ कम है-इस संख्या में दश का भोग देने पर ३१६२२ एकतीस हजार छसो बाईस आता है-सो यह योजन संख्या है। पस संख्या को द्विगुणित करने पर ६३२४५ तीरसठ તેમાં ફકત એટલે ફેરફાર કર મરુના પરિધિના પ્રમાણના 3 ગણું કરવા. એટલે જે સંખ્યા આવે એટલા જનપ્રમાણ રાત્રિક્ષેત્ર સમજવું. મેચને પરિઘ ૩૧૩૨૩ એકત્રીસ હજાર ત્રણસે તેવીસ એજનથી સહેજ ઓછો છે. તે ૩૪૬૨૨ ને 13 વડે ગુણવાથી ૬૨૨૪ જનપ્રમાણ રાત્રિક્ષેત્ર આવે છે. એજ મેરુનું સૌથી ઓછું રાત્રિક્ષેત્ર છે. એ જ પ્રમાણે લવણસમુદ્રના રાત્રિક્ષેત્રનું પ્રમાણ કાઢવા માટે તેના પરિધિના પ્રમાણને ૧૦ દસવડે ભાગી બે વડે ગુણવું જોઈએ. એટલે તે પરિધિના 3 ગણા કરવા જોઈએ. આમ કરવાથી જે પરિણામરૂપ સંખ્યા આવે, એટલા જન પ્રમાણે લવણસમુદ્રનું રાત્રિક્ષેત્ર સમજવું. જબૂદ્વીપને પરિધિ ૩૧૬૨૨૮aણલાખ સેળહજાર બસે અઠયાવીસ એજનથી સહેજ ઓછો છે. તેને રે ભોગ કરવાથી તેને ૨૦દસ વડે ભાગી, ભાગાકારને બે વછે ગુણવાથી) ૬૩૨૪૫ પેજન આવે છે. તેને લવણસમુદ્રના ત્રિક્ષેત્રનું
| SR No. | 009314 |
| Book Title | Bhagwati Sutra Part 04 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | |
| Total Pages | 1151 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_bhagwati |
| File Size | 74 MB |