Page Text
________________
भगवतीने भवति किम् ? यावत्करणात् ' दक्षिणे जघन्यिका ' इति बोध्यम् ।।
भगवानाह-हता, गोयमा ! जाव-भवई' हे गौतम ! हन्त, सत्यं त्वदुक्तं यावत्भवति । यावत्करणात्-पूर्व-पक्षोक्तं सर्व संग्राह्यम् । एतत्सूत्रसंदर्भस्यायमाशयः-सूर्यस्य सर्वाणि चतुरशीत्यधिकशतमण्डलानि १८४ भवन्ति; तेषु जम्बूद्वीपे ६५ पञ्चपष्टिमण्डलानि सन्ति, अवशिष्टानि च ११९ एकोनविंशत्यधिकशतमण्डलानि लवणसमुद्रमध्ये वर्तन्ते, तत्रं यदा संर्वाभ्यन्तरे मण्डले सूर्यस्य गतिद्वारा स्थितिभवति तदा अष्टादशमुहत्तेप्रमाणः (१४ घण्टा २४ मिनिट ) सर्वाधिकदीर्घदिवसो भवति तत्र कारणन्तु इदमेव यत् पूर्वोक्तानुसारं मूर्यस्य १८४ चतुरशीत्यधिकशतमण्डलानां मध्ये यदा सर्वमण्डलापेक्षया वाह्यमण्डले सूर्यस्य गतिसंचारण स्थितिर्भवति तदा सर्वापेक्षया न्यूनदिवसमानं द्वादशमुहूर्तात्मकं (९ घण्टा ३६ संग्रह हुआ है। इसका उत्तर देते हुए प्रभु गौतम से कहते हैं (हंता गोयमो ! जाव भवइ ) हां गौतम ! ऐसा ही होता है। यहां यावत् पैद से पूर्व पक्ष में कहा हुआ सब पाठ ग्रहण किया गया है। इस सूत्र का यह आशय है-सूर्य के सब मण्डल १८४एकसो चौरासी हैं। उनमें से जंबूद्वीप में ६५ पैंसठ हैं। बाकी ११९ एकसो उन्नीस लवर्णसमुद्र में हैं । सूर्य की गति द्वारा जब सर्वाभ्यन्तर मण्डल में स्थिति होती है, तब अठारह मुहूर्त प्रमाण (१४चौदह घंटा २४ चौवीस मिनट का) दिवस होता है । यह दिवस सब से अधिक बडा होता है । इसमें कारण यही है कि पूर्वोक्तानुसार सूर्य के १८४एकसो चौरासी मण्डलों के बीच में से जय सर्व मंडलों की अपेक्षा बाह्यमंडल में गति द्वारा मूर्य की स्थिति होती है तब सब की अपेक्षा कम प्रमाण दिवस का मा पाणी १२ मार मुतनी रात्रि थाय छ १ ( महा यावत् । ५४थी) (दक्षिणे जपन्यिका) ५४ने। समावेश ४सयो छ)
उत्तर-(हता, गोयमा ! जाव भवइ) 81; गौभम! मे मन छ, मडी (जाव)५४थी प्रश्नमा मातुं समस्त ४थन ७५ ४२यु छे.
આ સૂત્રનાં સંદર્ભમાં નીચેની વાત સમજવા જેવી છે-સૂર્યના કુલ ૧૮૪ એકસે ચેર્યાસી મંડળ છે. તેમના ૬૫ પાંસઠ જંબદ્વીપમાં છે અને બાકીના ૧૧૯ એકસે ઓગણીસ લવણસમુદ્રમાં છે. સૂર્યની ગતિ દ્વારા જ્યારે સર્વોભ્યન્તર મંડળમાં સ્થિતિ થાય છે, ત્યારે ૧૮ અઢાર મુહુર્ત ૨૪ મિનિટનો) દિવસ થાય છે આ દિવસ લાંબામાં લાંબા હોય છે. તેનું કારણ
( ૧૪ કલાક એ છે કે પૂર્વોક્ત કથન અનુસાર સૂર્યના ૧૮૦ એકસે ચેર્યાસી મંડળમાંથી બાદામંડળમાં ગતિ દ્વારા સૂર્યની સ્થિતિ હોય છે, ત્યારે દિવસનું પ્રમાણુ ટૂંકામાં ટૂંકું હોય ત્યારે દિવસ ૧૨ બારે મુહૂર્તને (૯ નવ કલાક ૩૬ છત્રીસ
| SR No. | 009314 |
| Book Title | Bhagwati Sutra Part 04 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | |
| Total Pages | 1151 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_bhagwati |
| File Size | 74 MB |