Page Text
________________
प्रमेयचन्द्रिका टी० ० ६७०४ सू० २ प्रत्याख्यानादिनिरूपणम् १०२३ न्तानां शेषौ द्वौ प्रत्याख्यान-प्रत्याख्यानामत्याख्यानात्मको प्रतिषेधयितव्यो, तथाहि-नैरयिकादिचतुरिन्द्रियान्ता नो प्रत्याख्यानिनः सर्वविरताः, नो वा प्रत्याख्यानाप्रत्याख्यानिनो देशविरता भवन्ति तेषामविरतत्वात् , ' पर्विदियतिरिक्खजोगिया णो पच्चक्खाणी, अपच्चक्खाणी वि, पच्चक्खाणापच्चक्खाणीवि,' पञ्च न्द्रियतिर्यग्योनिकाः नो प्रत्याख्यानिनः न सर्वविरता भवन्ति किन्तु अप्रत्या. ख्यानिनोऽपि केचिद् अविरता अपि भवन्ति, केचित् प्रत्याख्यानाप्रत्याख्यानिनो ख्यानी-अविरत होते हैं तो इसी कारण से यहां पर (सेसा दो पडिसे हेयव्वा ) प्रत्याख्यानी होने का और प्रत्याख्याना-प्रत्याख्यानी होने का प्रतिषेध किया गया है । चारित्रमोहनीय कर्मकी प्रकृति जो प्रत्याख्यानावरण क्रोध मान माया लोभ है उसके अभावले तो सर्वविरतिरूप प्रत्याख्यान होता है और अप्रत्याख्यानचरण क्रोध मान माया लोमके अभाव से श्रावकका देशविरतिरूप चारित्र होता है-सो नारक जीवों में यावत् चौइन्द्रिय जीवों में इनका अभाव नहीं होता है। कारण कि नारक आदि जीवों में ऐसी योग्यता नहीं है और एकेन्द्रियादिक जीवों में मन का अभाव है। सही पंचेन्द्रिय पर्याप्त जीवों के ही चारित्र की प्राप्ति होना कहा गया है । 'पंचिदियतिरिक्ख जोणिया णो पच्चखाणी, अपक्चक्खाणी वि, पच्चक्खाणापच्चखाणी वि" पंचेन्द्रिय तिर्यञ्चों के सर्व विरतिरूप प्रत्याख्यान नहीं होता है। कारण सर्वविरतिरूप चारित्र के नियमों का प्रतिपालन उनसे अपनी अवस्था में पूर्णरूप से यथावत् हो नथी. मे वात (सेसा दो पडिसेहेयव्वा ) [ सूत्रमा प्र४८ ४३ छे मेरो કે અપ્રત્યાખ્યાની સિવાયના અને વિકલપને અહીં અસ્વીકાર સમજ. ચારિત્ર મેહનીય કર્મની પ્રકૃતિ જે પ્રત્યાખ્યાનાવરણ ક્રોધ, માન, માયા અને લભ છે, તેના અભાવથી તે સર્વવિરતિરૂપ પ્રત્યાખ્યાન થાય છે, અને અપ ત્યાખ્યાનાવરણ ક્રોધ, માન, માયા અને લોભના અભાવથી શ્રાવકનું દેશવિરતિ રૂપ ચારિત્ર સંભવે છે. પણ નારકથી ચતુરિદ્રિ પર્યન્તના જીમાં તેમને અભાવ હેત નથી. કારણ કે નારક આદિ જમાં એવી ગ્યતા હતી નથી અને એકેન્દ્રિયથી ચતુરિન્દ્રિય પર્યન્તના જીવનમાં મનને અભાવ હોય છે. સારી પંચેન્દ્રિય પર્યાપ્ત જીવમાં જ ચારિત્રની પ્રાપ્તિ સંભવી શકે છે.
(पंचिदियतिरिक्खजोणिया णो पन्चक्खाणी, अपच्चक्ख णी त्रि, पच्चखाणा पच्चक्खाणी वि) पयन्द्रिय तिय यामां सवति३५ प्रत्याभ्यान यता नथी. કારણ કે સર્વવિરતિરૂપ ચારિત્રના નિયમનું પ્રતિપાલન તે અવસ્થામાં
| SR No. | 009314 |
| Book Title | Bhagwati Sutra Part 04 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | |
| Total Pages | 1151 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_bhagwati |
| File Size | 74 MB |