Page Text
________________
सुधा ठीका स्था०५ उ०२ ६० ८ आस्रवादिनिरूपणम्
३९
स्थावराणां वा आत्मनः परस्य वा प्रयोजनाय दण्डो वधः १ | अनर्थदण्डः - अनर्थो= निरर्थको यो दण्डः सः निष्प्रयोजनो दण्ड इत्यर्थः २ | हिंसादण्डः - ' अयं मम पुत्रादिकं हिंसितवान् हिनस्ति हिंसिष्यति वेति बुद्धया यः शत्रु प्रभृतीनां दण्डः स हिंसादण्डः २ तथा-अकस्माद् दण्डः - अन्यत्रधार्थ महारे कृते अस्माद् योऽन्यस्य दण्डः-प्राणव्यपरोपणं सः ४ तथा दृष्टिविपर्यास दण्डः - दृष्टिविपर्यासेनदृष्टिवैपरीत्येनं - मित्रस्याप्यमित्रधिया यो दण्डः सः ५ इत्येते पञ्च दण्डा त्रयोदशक्रियास्थानानां मध्ये वर्त्तन्ते । अत्र तु पंचस्थानानुरोधेन पञ्चैव स्थानानि गृहीतानि । तानि त्रयोदशक्रियास्थानानि यथा -
66 अट्ठा १ हा २ हिंसा ३ कम्हा ४ दिट्ठी ५ य मीस दिन्ने ६ य । अज्झत्थ ८ माणा ९ मित्ते १० माया ११ लोभे १२ रियावहिया १३ ॥ १॥" रोपणादि रूप दण्डको पाता है, वे दण्ड हैं, ये दण्डभी अर्थदण्ड आदि के भेद से पाच प्रकार के कहे गये हैं, इनमें स जीवोंका अथवा स्थावर जीवका तथा अपना तथा परका प्रयोजनवश वध करना वह अर्थदण्ड है, निष्प्रयोजन प्राणातिपात करना वह अनर्थदण्ड है, इसने मेरे पुत्रादिका वध किया था अथवा अय भी वध करता है, आगे भी यह ऐसाही करेगा इस अभिप्राय से जो शत्रु आदिकोंका वध कर दिया जाता है, वह हिंसादण्ड है, अन्यको मारनेके लिये तैयार हुए व्यक्तिले जो अकस्मात्
में दूसरे की हिंसा हो जाती है, वह अकस्मात् दण्ड है, दृष्टिके विपर्यास से जो प्राणातिपात हो जाता है, वह दृष्टि विपर्यास दण्ड है, जैसे- अमित्रकी बुद्धिसे मित्रका वध हो जाता है। ये पांच दण्ड १३
દ્વારા પ્રાણવ્યપરાણુ આદિ રૂપ દડને પ્રાપ્ત કરે છે, તેમને દડ કહે છે. તે દંડના પણ અર્થદ'ડ અ દ્વિ પાંચ પ્રકાર કહ્યા છે. ત્રસ જીવાનો, સ્થાવર જીવાનો પેાતાનો કે પરનો કાઈ પ્રત્યે,જનને લીધે વધ કરવા તેનું નામ અર્થડે છે કઈ પણ જાતના પ્રયાજન વિના જીવહિંસા કરવી તે અનર્થદડ છે આ જીવે મારા પુત્ર આદિનો વધ કર્યાં હતા, વધ કરે છે કે વધ કરશે, એવી માન્ય તાથી પ્રેરાઇને શત્રુ આદિને જે વધ કરવામાં આવે છે તેનું નામ હિંસાઇડ છે કેાઈને મારવાને તૈયાર થયેલી વ્યક્તિ દ્વારા કાઈ અન્ય વ્યક્તિની અક સ્માત્ હત્યા થઈ જાય તેા તેને અકસ્માત્ દંડ કહે છે ધૃવિપર્યાસને કારણે જે પ્રાણુાતિપાત થઈ જાય છે, તેને દૃષ્ટિવિપર્યાસ દડ કહે છે. જેમકે મિત્રને અમિત્ર માનીને તેનો વધ થઈ જાય તે તે વિપર્યાસ દડ કહેવાય છે આ પાચ દડનો ૧૩ ફિયાસ્થાનોમાં સમાવેશ થઈ જાય છે, પરન્તુ અહીં
| SR No. | 009310 |
| Book Title | Sthanang Sutram Part 04 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1965 |
| Total Pages | 773 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_sthanang |
| File Size | 43 MB |