Page Text
________________
३८०
स्थाना
हाभ्यां सामान्यरूपेण गृहीतस्यार्थस्य निश्चयरूपेण यत् ग्रहणं तस्य अन्ते = अवसाने सर्वत्र धारणा भवति । इयं पुनः कालान्तरस्मृतिरूपा वासना भणिता ॥५॥ इति गाथा पञ्चकार्थः ।
तत्र-व्यवहारार्थावग्रहमतिमाश्रित्य पविधत्वं व्याख्यायते - तद्यथा - सावग्रहमतिः पह्नविधा यथा - क्षिमम् अवगृह्णाति - तदावरणीयक्षयोपशमाधिक्यात् शीघ्रं चन्दनादि स्पर्श स्वेनात्मना जानाति १ बहु अवगृह्णाति बहु-अधिकं निश्चय की ओर झुकना हुआ ऐसा जो बोध होता है कि इसे दक्षिणी होना चाहिये तो ऐसे ज्ञान का नाम ईहा है परन्तु यह दक्षिणी ही है ऐसा जो अवाय रूप बोध होता है उसमें तारतम्य नहीं होता है उसमें तो निश्चय ही होता है । अन्त में अवग्रह और ईहा सेसामान्य रूपमें गृहीत हुए अर्थ का अवाघ द्वारा निश्चयरूप से ग्रहण किये जाने के बाद में - सर्वत्र धारणा होती है । यह धारणा उस पदार्थ को कालान्तर में विस्मरण नहीं होने देती है क्योंकि इस धारणा द्वारा आत्मामें ऐसा संस्कार उत्पन्न हो जाता है कि जिसकी वजह से वह आत्मा उस पदार्थको कालान्तर में भी याद रखता है ऐसा यह पांच गाथाओं का अर्थ है ।
-
अब सूत्रकार व्यवहार्यावग्रहरूप मतिको लेकर पटविधताका व्याख्यान करते हैं जो इस प्रकार से है – कोई एक व्यवहार्थावग्रह रूपमति ऐसी होती है जो ज्ञानावरणीय कर्मके क्षयोपशमकी अधिकता से शीघ्र ही चन्दनादिके स्पर्शको जान लेती है । कोई एक मति ऐसी થાય છે કે તે દક્ષિણી જ હાવા જોઈએ, તે એવા જ્ઞાનનું નામ ઇહા છે, પરન્તુ આ દક્ષિણી જ હાવા જોઇએ એવા જે અવાય રૂપ મેધ થાય છે તેમાં તારતમ્ય (શ'કાના સહેજ પણ સદૂભાવ) હેતું નથી—તેમાં તે નિશ્ચય જ હાય છે. અન્તે અવગ્રહ અને ઇહા દ્વારા સામ ન્ય રૂપે ગૃહીત થયેàા અથ અવાય દ્વારા નિશ્ચય રૂપે ગ્રહણ થઈ ગયા બાદ સર્વત્ર ધારણા થાય છે. આ ધારણા ગૃહીત થયેલ પદ્માને ઘણા કાળના અન્તર માદ પણ વિસ્તૃત થવા દેતી નથી, કારણ કે તે ધારણા દ્વારા આત્મામાં એવા સસ્કાર ઉત્પન્ન થઈ જાય છે કે તે સસ્કારને કારણે આત્મા તે પદ્માને ઘણા કાળ વ્યતીત થઈ ગયા બાદ પણ યાદ રાખી શકે છે. આ પ્રકારના આ પાંચ ગાથાઓને મ થાય છે. હવે સૂત્રકાર વ્યવહારાર્થાવગ્રડું રૂપ મતિના છ ભેદોનુ. વિવેચન કરે છે--કાઇ એક વ્યહાર્થાવગ્રહ રૂપ મતિ એવી હેાય છે કે જે જ્ઞાનાવરણીય ક્રમના ક્ષયેાપશમની શીવ્રતાથી ચન્હનાદિના સ્પર્શીને જાણી લે છે. કોઈ એક
| SR No. | 009310 |
| Book Title | Sthanang Sutram Part 04 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1965 |
| Total Pages | 773 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_sthanang |
| File Size | 43 MB |