Page Text
________________
२४७
सुघाटीका स्था०४३०३-०४१ दृष्टान्तभेदनिरूपणम्
वह्निमान् धूमात्, तथा नित्यानित्यं वस्तु द्रव्यपर्यायतस्तथैव प्रतीयमानलात् अनयो प्रतिपादितत्वोर्ज्ञातव्याप्तितया झटित्येव साध्यस्य समर्थनात् भवति स्थापकत्वमुभयोर्हेत्वोः । यद्वा कस्मिंश्चिद् धूर्ते परिव्राजके -' लोकमध्यभागे दत्तं बहुफलं भवति, तच्चाहमेव जानामि इति मायया प्रतिग्राममन्यान्यलोकमध्यं प्ररूपयति सति तन्निग्रहाय कथिन्मुनिराह - भो परिव्राजक ! लोकमध्यभागस्त्वेको वत्वात्, अथवा नित्यानित्यात्मकं वस्तु द्रव्यपर्यायतस्तथैव प्रतीय" यहां धूम और वह्निकी "पत्र २ धूमस्तत्र तत्र बह्निः” इस रूप से व्याप्ति प्रसिद्ध है अतः धूम " हेतु शीघ्रता से अपने साध्य अग्निका स्थापक होता है इसी प्रकार प्रत्येक वस्तु द्रव्यको अपेक्षा से free और पर्यायकी अपेक्षासे अनित्य मानी गई है तो इससे यह बात झटिति स्थापित हो जाती है वस्तु नित्यानित्यात्मक है । अतः ये दोनों हेतु अपने साध्यके शीघ्रता से गमक होने के कारण उसे बताने में समर्थ होने से स्थापक होते हैं ।
मानत्वात्
66
यद्वा-किसी धूर्त परिव्राजकने मायासे ऐसी प्ररूपणा प्रत्येक ग्राम में हरएक लोकके समक्ष की कि लोकके मध्य भागमें दिया गया दान बहुत फलवाला होता है इस बातको केवल मैं ही जानता हूं तब उसकी इस प्ररूपणा निग्रह करने के निमित्त उससे किसी मुनिने कहा- भा स्थाय हेतु छे. नेम - " पर्वतोऽयं वह्निमान् धूमवत्त्वात् " अथवा " नित्या नित्यात्मकं वस्तु द्रव्यपर्यायतस्तथैव प्रतीयमानभावात् ” अहीं घुमाडा मने અગ્નિની “ જ્યાં જયાં ધૂમાડે ડાય છે ત્યાં ત્યાં અગ્નિ ાય છે ' આ રૂપે વ્યાપ્તિ પ્રસિદ્ધ છે. તેથી ધૂમરૂપ હેતુ પોતાના અગ્નિરૂપ સાધ્યના શીઘ્રતાથી
સ્થાપક અને છે.
એ જ પ્રમાણે પ્રત્યેક વસ્તુ દ્રવ્યની અપેક્ષાએ નિત્ય અને પર્યાયની અપેક્ષાએ અનિત્ય મનાય છે તેથી એ વાત શીવ્રતાથી સ્થાપિત થઈ જાય છે વસ્તુ નિત્યાનિત્યાત્મક છે. આ બન્ને હેતુ પોતાના સાધ્યને શીવ્રતાથી ગ્રહણુ કરાવનારા હોવાથી તેમને બતાવવામાં સમથ હાય છે તે કારણે આ પ્રકારના હેતુને સ્થાપક કહ્યો છે અથવા-કેાઇ એક ધૂત પરિવ્રાજકે માયાભાવથી યુક્ત થઈને પ્રત્યેક ગામમા પ્રત્યેક મનુષ્યની સમક્ષ એવી પ્રરૂપણા કરવા માંડી કે “ લેાકના મધ્ય ભાગમાં અર્પણુ કરવામાં આવેલુ દાન મહાફલ પ્રદાન કરનારૂ હાય છે, આ વાત કેવળ હું... જ જાણુ' છું'' ત્યારે તેની આ મિથ્યા પ્રરૂપણાને રાકવાને માટે કેાઇ મુનિએ તેને આ પ્રમાણે કહ્યુ—“ હું પરિવા
| SR No. | 009309 |
| Book Title | Sthanang Sutram Part 03 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1965 |
| Total Pages | 636 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_sthanang |
| File Size | 36 MB |