________________
सुधा टीका स्था० ४ 30 २ सू० ४१ पुरुषजातनिरूपणम् ५९५ टीका-" चत्तारि पुरिसजाया " इत्यादि-तत्राऽऽयों नवविधः, यदाह
" खेत्ते जाईकुलकम्मसिप्पभासाइ नाणचरणे य ।
दसण आरिय णवहा मिच्छा संगजवणखसमाई।१।" इति, छाया- क्षेत्रे जातिकुलकर्मशिल्पभाषे ज्ञानचरणे च ।
दर्शने आर्यों नवधा म्लेच्छाः शक-यवन-खसादयः ।।" तत्र क्षेत्राऽऽय:-पापकर्मरहितो विशुद्ध इत्यर्थः, तथा-आर्यभावः क्षायिकादिज्ञानादिगुणसम्पन्नः, अनार्यभावश्च-क्रोधादिकल्लपित इति । शेप सुगमम् । सू०४१॥ भाववाला-४ इस मूत्र में जो आर्य कहा गया है, वह नौ प्रकारका कहा गया है-खेत्ते, जाई, कुल, कम्म, इत्यादि. क्षेत्राय-१ जात्याय-२कुलाये३ कर्माय-४शिलार्य-५ भाषार्य-६ ज्ञानार्य-७ चारित्रार्य-८और-दर्शनार्य . -९|तथा, म्लेच्छ, शक, यवन, और खस आदि ये अनार्य कहे गयेहैं। जो क्षेत्र आर्य होता है. वह-पाप रहित होता है. विशुद्ध होता है, तथा-क्षायिक आदि ज्ञानादि गुगों से सम्पन्न होता है. और-अनार्य भाव जो, क्रोधादिक है उनसे भी कलुषित होता है। बाकी का सब कथन सुगम है. तात्पर्य इस कथन का ऐसा है कि-जो क्षायादि ज्ञानादि भावों से युक्त होता है वह-" आर्यभाव" से, और-जो क्रोध आदि से कलुषित होता है वह-" अनार्यभाव" से लिया गया है. इस तरह इन शब्दों को समझ कर ये-आय-अनार्य आदि चारों भर सुगम रीति से समझे जा सकते हैं । सू०४१ ॥ ભાવયુક્ત. આ સૂત્રમાં જે આર્ય કહેવામાં આવેલ છે તે નવ પ્રકારના સમ.
पा. -खेत्ते-जाई-कुल-कम्म" त्यादि--(१) क्षेत्राय, (२) त्याय', (3) साय, (४) ४ाय, (५) शिपाय, (६) भाषायः, (७)शाना, (८) याशिवाय मन (6) शनाय. मे शत शनशास्त्रमा माय न प्र४।२i x छ. श, ચવન અને બસ આદિને સ્વેચ્છ, અનાર્ય કહ્યા છે જે ક્ષેત્રાર્ય હોય છે તે પાપ રહિત (વિશુદ્ધ) હોય છે અને ક્ષાયિક આદિ જ્ઞાનદિ ગુણોથી યુક્ત હોય છે, અને કોધાદિક જે અનાર્યભાવ છે તેનાથી પણ કલુષિત હોય છે, બાકીનું કથન સુગમ છે. આ કથનનો સંક્ષિપ્ત ભાવાર્થ નીચે પ્રમાણે છે-ક્ષયિક આદિ જ્ઞાનાદિ ભાવોથી યુક્ત પુરુષને આર્યભાવ યુક્ત કહ્યો છે, અને ક્રોધાદિથી કલુષિત ભાવયુક્ત પુરુષને અનાર્ય ભાવયુકત કહ્યો છે. આ રીતે આ શબ્દને સમજવાથી આર્ય-અનાર્ય આદિ ચારે ભાંગા સરળતાથી સમજી શકાય છે. જે સૂ. ૪૧ છે
