________________
स्थानाङ्गसूत्र नीत्यर्थः८वनानि-एकजातीयवृक्षसंकुलानि, वनखंडा:-अनेकजातीयदृक्षसंकुलाः९। वाप्य:-चतुरस्राजलाशयविशेपाः, पुष्करिण्यः-ता एव वृत्ताः १०। सरांसि-विस्तृत जलाशयविशेषाः, सरः पंक्तयः-तान्येव पंक्तिवद्धानि ११। अवटा:-कृपाः, तडागाः लोकमसिद्धाः १२ । इदाः नधश्च प्रसिद्धा एव १३ । पृथिव्य:--रत्नप्रभादयः उदधयः-तदधोवर्तिघनोदधयः । वातस्कन्धा:-धनवाततनुवाता इतरे वा, अवकाशान्तराणि-वातरकन्धानामधस्तादाकाशानि, जीवत्वं चेपां, सूक्ष्मपृथिवीकायिइस व्युत्पत्ति के अनुसार जिसमें विविध प्रकार की वेषभूषा से अलंकृत हुए मनुष्यों का गमन होता है वह उद्यान है। यह उद्यान पुष्पफलों से युक्त वृक्षसमूहों से शोभित होता है और नगर के पास रहता है एक जातीय वृक्षों से जो युक्त होता है वह वन है तथा अनेक जातीयवृक्षों से जो युक्त होता है वह वनखण्ड है जो जलाशय चौकोर होता है बह वापी है तथा जो जलाशय गोल होता है वह पुष्करिणी है जो जलाशय विशेषरूप से विस्तृत होता है वह सरः है ये सर ही जब पंक्तिबद्ध होते हैं तो वे सरः पंक्ति के नाम से कहे जाते हैं। कूप का नाम अक्ट है सामान्य तालाब का नाम लडाग है। हद और नदी ये प्रसिद्ध ही हैं। रत्नप्रभा आदि पृथिवियां यहां पृथिवी शब्द से गृहीत हुए हैं। तथा इनके नीचे जो घलोदधि आदि हैं वे उदधि शब्द से गृहीत हुए हैं। वातस्कन्ध-घनवात और तनुवात अथवा सामान्यवायु से वातस्कन्ध से गृहीत हुए हैं तथा वातस्कन्धों के नीचे जो आकाश है वह अवका
સાર જેમાં વિવિધ પ્રકારની વેષભૂષાથી વિભૂષિત મનુષ્યનું ગમન થાય છે, તેનું નામ ઉદ્યાન છે તે ઉદ્યાન ફળફેલેથી યુક્ત વૃક્ષસમૂહથી સુશોભિત હોય છે અને નગરની પાસે હોય છે એક જાતના વૃક્ષોથી જે યુકત હાય છે તેને વન કહે છે અને અનેક જાતના વૃક્ષોથી યુકત સ્થાનને વનખંડ કહે છે. ચતુષ્કોથાકાર જળાશયને વાપી કહે છે અને ગળાકારના જળાશયને પુષ્કરિણી કહે છે. બહુ જ વિસ્તૃત જળાશયને સર (સરેવર) કહે છે અને એવાં સરેની હારમાળાને સરપંકિત કહે છે. અવટ એટલે ફૂપ (ફૂ) તડાગ એટલે સામાન્ય તળાવ. હદ અને નદી તે જાણીતાં છે પૃથ્વી પદથી અહીં રત્નપ્રભા આદિ પૃથ્વીઓ (નરક) ગ્રહણ કરવાની છે અને તેમની નીચે આવેલા ઘોદધિ આદિને ઉદધિ પદ દ્વારા ગ્રહણ કરવાના છે. વાતસ્કન્ધ એટલે ધનવાન અને તનુવાત અથવા સામાન્ય વાયુ સમજવા. વાતની નીચે જે આકાશ છે તે અવકાશાનાર પદથી ગ્રહણ કરાયેલ છે. આ બધાને આવરૂપ