________________
१०७
मुंबा टीका स्था) १ उप स् ० ५ मनोनिपणम्
ननु जीवस्य एकदाऽनेकोपयोगोऽपि भवति, शीतोष्णस्पर्शयस्य युगपत्सं. वेदनदर्शनात् , इत्यं चात्र यदेकत्वमुक्त तदयुक्तम् ? इति चेन, अबोच्यते-गीतोप्णस्पर्शद्वयसंवेदनं भिन्नकालमेव भवति नतु युगपत् । युगपत्याविधोपलब्धिस्तु समयमनसोरतिसूक्ष्मत्वात् स्थलधियां भवति, न तु तत्वज्ञानाम् । उक्तं च-" समयातिसुहमयाभो मनसि जुगवं च भिन्नकालंपि।
उप्पलदलसयवे च जह व तमलाय चकति ॥ १ ॥"
शंका-जीव के एक समय में अनेक उपयोग भी होते हैं क्यों कि एक ही समयमें शीत स्पर्श और उष्णस्पर्श इन स्पों का संवेदन होता हुआ देखा जाता है अतः यहां जो एकत्व कहा गया है वह ठीक नहीं है?
उ०-शीतस्पर्श और उष्णस्पर्श इन दो स्पर्शी का एक काल में संवेदन होता है ऐसा जो तुम कहते हो सो यह कहना ठीक नहीं है क्यों कि शीत स्पर्श और उष्णस्पर्श इन दो स्पों का संवेदन एक समय में नहीं होता है किन्तु भिन्न समय में ही होता है इन दो स्पर्मो का संवेदन एक समय में होता है इस तरह से जो युगपत् तथाविध उपलब्धि होती है वह समय और मन की अतिसक्षमता होने के कारण से ही होती है सो ऐसी उपलब्धि स्थूलघुद्धिवालों का ही होती है तत्वज्ञों को नहीं होती है। कहा भी है-'समायाति सुहमयाओ" इत्यादि માગમાં એક લેય છે એક ઉપગવાળા હોવાથી તેમના મને. ચેગમાં એકતા કહી છે.
શંકા–જીવ એક જ સમયે અનેક ઉપગવાળા પણ હોય છે, કારણ કે એક જ સમયે શીત અને ઉણ રપૉનુ સંવેદન થતું જોવામાં આવે છે તેથી અહીં તેમના મને ગમાં જે એકત્વ પ્રકટ કર્યું છે તે ઉચિત લાગતું નથી.
ઉત્તર–શીતસ્પર્શ અને ઉષ્ણુપર્શનું એક જ સમયે સંવેદન થાય છે,” આ પ્રકારની તમારી માન્યતા ભૂલભરેલી છે. કારણ કે શીતપર્શ અને ઉષ્ણસ્પનું સદન એક સાથે થતું જ નથી. તે બન્નેનું સંવેદન જુદે જુદે સમયે જ થાય છે. છતાં પણ તે ને સ્પર્શીને એક સાથે અનુભવ થતો હેય એવું જ લાગે છે તે સમય અને વનની અતિ સૂકમતાને કારણે લાગે છે, અને તે પ્રકારની ઉપલબ્ધિ બુદ્ધિવાળાને જ થાય છે, તવોને એવી ઉપલબ્ધિ થતી નથી.
४५५ छ -“ समयाति " SAE
