________________
समयार्थबोधिनी ढोका द्वि श्र. अ. २ क्रियास्थाननिरूपणम्
२०५
1
केचन पर्णादिकुटि निर्माण वसन्ति केचन ग्रामादेव व्यवहारं कुर्वन्ती ग्रामे - एव वसन्ति, ग्रामसमीपे वा, यद्यपी में पाखण्डिनो न त्रजन्तूनां घातं कुर्वन्ति, तथाऽपि - एकेन्द्रियजीवानां स्वनिहाय घातं कुर्वन्त्येव । यथा-तापसादयः - इमे द्रव्यरूपेणाऽनेक पकारकव्रतपालनं कुर्वन्तोऽपि, सावत्रतं नैव पालयन्ति । कुतः - भाववतकारणस्य सम्यग् ज्ञानस्याभावत् । अतो वस्तुत इमे व्रतहीना एव, इमे पाखण्डिनः - स्वार्थसाधनाय कल्पितामनेकविधां कथामपि कुर्वन्ति । एतेषां वचनमपि - अंशतः कचित् सत्यमसत्यं वा भवति । ते एवं कथयन्ति वयं ब्राह्मणा स्तापसाः । अतो वयं न हन्तव्याः, कशादिभिः शूदा इमे दण्डादिना वाडनीया कोई वृक्ष के मूल में रहते हैं, कोई पत्तों आदि की कुटिया बनाकर रहते हैं, कोई ग्राम से अपना निर्वाह करते हुए ग्राम में ही निवास करते हैं या ग्राम के समीप निवास करते हैं । ये पाखंडी यद्यपि त्रस जीवों का घात नहीं करते तथापि अपने निर्वाह के लिए एकेन्द्रिय जीवों का घात करते ही हैं। तापस आदि द्रव्य रूप से अनेक प्रकार के व्रतों का पालन करते हुए भी भावव्रत का पालन नहीं करते हैं, क्योंकि भावत का पालन करने के लिए सम्यग् ज्ञान अपेक्षित है और वह उन्हें नहीं होता है। इस कारण वास्तव में वे व्रनहीन ही हैं। वे पाखंडी अपना स्वार्थ साधने के लिए अनेक प्रकार की कथा भी किया करते हैं। उनके वचन आंशिक रूप से सत्य या असत्य होते हैं। वे कहते हैं - हम व्रह्मण तापल हैं, अतएव हनन करने योग्य नहीं हैं । ये शुद्र हैं, इनको चाबुक आदि से तथा डंडा आदि से ताड़न
ઉપભાગ કરે છે, કાઇ ઝાડના મૂળમાં રહે છે કેાઇ પાનડા વગેરેની કુટિરા અનાવીને રહે છે, કાઈ ગામમા પેાતાના નિર્વાહ કરતા થકા ગામમાં જ રહે છે. અથવા ગામની નજીકમાં નિવાસ કરે છે અથવા ગામની સમીપે નિવાસ કરે છે, આ પાખ'ડી જો કે ત્રસ જીવેાના ઘાત કરતા નથી તેા પણુ પે.તાના નિર્વાહ માટે એકેન્દ્રિય જીવાના ઘાત કરે જ છે. તાપસેા વિગેરે દ્રવ્યપણાથી અનેક પ્રકારના નેાનુ પાલન કરતા થકા પણ ભાવ વ્રતનું પાલન કરતા નથી, કેમકે ભાવ વ્રતનું પાલન કરવા માટે સમ્યક્ જ્ઞાનની અપેક્ષા રહે છે અને તેએમા તે હેતુ નથી. તેથી વાસ્તવિક રીતે તેએ મત વિનાના જ હાય છે તે પાખડયા પેાતાના સ્વાથ સાધવા માટે અનેક પ્રકારની કથાઓ પણ કર્યા કરે છે, તેમના વચને અશત. સત્ય અથવા અસત્ય હૈાય છે. તેઓ કહે છે કે અમે બ્રાહ્મણ તાપસ છીએ તેથી મારવાને ચાગ્ય નથી આ શુદ્ર છે, તેને ચામકા વિગેરેથી તથા ઠંડા વિગેરેથી