________________
सूत्रत
____टीका-अन्वयव्यतिरेकाम्यां प्रतिपाद्यमानः पदार्थः सुगमतया ज्ञायते, अतो धर्मपतिपक्षीभूतोऽधर्मः, उदाश्रितान् तावत् मतिपादयति-'माहणा' बामणाः
वेदपाठिनः, 'खत्तिया' क्षत्रिशः-राजानः, 'वेस्सा' वैश्याः-व्यापारिणः, त्या__'चंडाला' चाण्डाला:-मसिद्धाः 'अदु' अथ 'बोकसा' बोकापा:-निपादेन अंबष्टयां जाता जातिविशेषाः । 'एसिया' एपिका -एपितुं गीलं येषां ते एपिकाःबनाद्वनं भ्रमन्तो मृगयामिरताः, कन्दमूलादिभक्षकाः तापसाथ 'वेसिया' वंशिका,
वे निर्मायाऽन्यदीयं स्वात्मनि जीविकायाः कारकाः। कलाभिजीविन इति ___ यावत् । तथा-'सुदा' शदा:-तन्तुवायादयः, किंबहुनाऽमुना परिगणितेन 'जे य'
ये च 'आरंभणि स्तिया' आरम्भनिःसृताः-यन्त्रपीडननिर्लान्छनकर्मामारदाहा. ___टीकार्थ-वस्तुका प्रतिपादन यदि अन्वय व्यतिरेक रूप से अर्थात् विधि और निषेध रूप से किया जाय तो उसको समझना सरल हो जाता है। अत एव धर्म का प्रतिपादन करते हैं । ब्राह्मण, क्षत्रिय, वैश्य, चाण्डाल, बोका (निषाद पुरुष और अंघष्टा स्त्री से उत्पन्न सन्तान) एषिक अर्थात् एक वन से दूसरे वन में भटककर शिकार करनेवाले या फन्दमूल आदि भक्षण करने वाले तापस वैशिक दूसरेका वेष धारण करके जीविका करने वाले अर्थात् कालाजीची शुद्ध वनकर आदि, तथा इनके अतिरिक्त जो भी पुरुष यंत्रपीडन कोल्ह वगैरह चलाने घोडे बैल आदि को खस्सी करने, अंगार दाह आदि घोर आरंभ की क्रियांओमें लगे हैं और जीवोंकी उपमर्दन (सिराधना) करते हैं, इन सभी
ટીકાઈ–વસ્તુનું પ્રતિપાદન કે અન્વય અને વ્યતિકરૂપે અર્થાત વિધિ અને નિષેધ રૂપે કરવામાં આવે છે તે સમઝવું સરલ થઈ જાય છે. તેથી જ ધર્મનું પ્રતિપાદન કરવાના ઉદ્દેશથી પહેલાં અધર્મનું પ્રતિપાદન કરવામાં આવે છે.
બ્રહ્મણ, ક્ષત્રિય, વૈશ્ય, ચાંડાલ બેક્ટસ (નિવાદ પુરૂષ અને અવષ્ટ સ્ત્રીથી પેદા થયેલ સતતિ) એશિક એક વનથી બીજા વનમાં ભટકીને શિકાર કરવા વાળા અથવા કંદ, મૂળ વિગેરેને આહાર કરવાવાળા તાપસે, વૈશિક-બીજાએને વેષ ધારણ કરીને આજીવિકા મેળવનારાઓ અર્થાત્ કળ થી આજીવિકા મેળવનારાઓ. શુદ્ર અર્થાત્ કપડાવણને ગુજરાન કરનારાઓ આશિવાય પણ જે કઈ પણ પુરૂષ યંત્ર પીડન એટલે કે કેલૂ વિગેરે ચલાવવા, ઘેડા, બળદ વિગેરેને ખસી કરવા, અંગ ૨ દાહ વિગેરે ઘેર આરંભની ક્રિયાઓમાં प्रवृत्ति ४॥ २६॥ डाय छ, तथा वार्नु (विराधना-डिस) ४३
