________________
आचारचिन्तामणि -टीका अध्य. १ उ. ५ सू. २ वनस्पतिजीवोपघात दुष्फलम् ६१७
एवं च वनस्पतिनिप्पन्नेषु शब्दादिगुणेषु वर्तमानः संसारं प्राप्नोति सच संसारी रागद्वेषमलिनात्मकतया पुनः शब्दादिगुणेषु वर्तमानयतुर्गतिकसंसारतो न कदाचिद् वहिर्यातीत्यर्थः । सू० २ ॥
शादिगुणोपलब्धिमात्रं न संसारान्तः पतनस्य कारणं, किन्तु तत्र मूच्छेवेत्याह - 'उड्हं' इत्यादि ।
मूलम्---
उ अहं तिरियं पाईण पासमाणे रुवाई पास, सुणमाणे सदाई सुणेइ । उइ अहे तिरियं पाईणं मुच्छमाणे रूवेसु मुच्छर सहेसु यावि । एस लोए fauाहिए || सू० ३ ॥
छाया----
उर्धम् अधः तिर्यक प्राचीनं पश्यन् रूपाणि पश्यति, शृण्वन् शद्वान् शृणोति, ऊर्ध्वम् अधः तिर्यक् प्राचीनं मूर्च्छन् रूपेषु मूर्च्छति, शब्देषु चापि । एप लोकः व्याख्यातः ॥ सू० ३ ॥
इस प्रकार वनस्पति से तैयार होने वाले इन्द्रिय-विषयों में वर्तमान जीव संसार प्राप्त करता है । संसारी जीव राग-द्वेष से मलिन होता है, अतः फिर विषयों में प्रवृत्त होता है | इस प्रकार वह कभी संसार से बाहर नहीं निकल पाता ॥सू० २||
शब्द आदि विपयों को ग्रहण करने मात्र से संसार में पतन नहीं होता परन्तु उन में मूर्च्छा (गृद्धि) होना हो पतन का कारण है, यह कहते हैं- 'उदं.' इत्यादि ।
मूलार्थ -- ऊपर, नीचे, और सामने तिरछी दिशा में दृष्टि डालता हुआ रूपों को देखता है, सुनता हुआ शब्द सुनता है । ऊपर, नीचे और सामने तिरछी दिशा में रूपों में मूर्च्छित होता है और शब्दों में भी। यह लोक कहा गया है | सू० ३ ॥
એ પ્રમાણે વનસ્પતિથી તૈયાર થવાવાળા ઇન્દ્રિય વિષયેામાં વમાન જીવ સંસારને પ્રાપ્ત કરે છે. સંસારી રાગદ્વેષથી મલિન થાય છે, તેથી ફરીને વિચામાં પ્રવૃત્ત થાય છે. આ પ્રમાણે તે કઈ દિવસ સંસારથી બહાર નીકળી શકતા નથી (સૂ.૨)
રાખ્ત આદિ વિષયાને ગ્રહણ કરવા માત્રથી સંસારમાં પતન થતુ નથી, પરન્તુ तेमां भूर्च्छा (शृद्धि) थपाथीक पतन थाय छे, ते हे छे' उड्ढे, ' त्यिाहि. મૂલા ઉપર, નીચે અને સામે તિરછી દિશામાં છે, સાંભળતા થકા શબ્દ સાંભળે છે, ઉપર નીચે અને સામે गने शोभां पशु भूर्छित थाय छे. या सेठ देवाय हे ॥ ३ ॥
નાંખીને રૂપાને જુવે તિરછી દિશામાં રૂપેડમાં
प्र. आ.-७८
