________________
आचारचिन्तामणि- टीका अभ्य. १ उ. ५ . १ वनस्पतिजीवपरिमाणम्
६११
संख्येयगुणाः । शेपास्त्रयः - अपर्याप्तवादरनिगोदाः, अपर्याप्तमुक्ष्मनिगोदाः, पर्याप्तसूक्ष्मनिगोदाश्व प्रत्येकमसंख्येयलोकाकाशप्रदेशपरिमाणाः क्रमशो बहुतरकाः सन्ति । साधारणजातेभ्यो निगोदपरिमाणेभ्योऽनन्तगुणाः सन्तीति बोध्यम् ।
यदि लोकाकाशस्यैकैकस्मिन् प्रदेशे एकैकः प्रत्येकवनस्पतिजीवः स्थाप्यते, हि असंख्याता लोका भ्रियन्ते । यदि तु लोकाकाशस्यैकैकस्मिन् प्रदेशे एकैको निगोदजीवः स्थाप्यते, वहि अनन्ता लोका भ्रियन्ते ।
उक्तञ्च प्रज्ञापनायाम् - १ पदे ।
"लोगागासपरसे, परितजीवं ठवेद्दि एक्केकं ।
एवं वेज्जमाणा, हवंति लोगा असंखिज्जा " ॥ १ ॥
पर्याप्त जीवों से असंख्यातगुणा हैं। शेष तीन अर्थात् अपर्याप्तवादरनिगोद, अपर्याप्तसूक्ष्मनिगोद और पर्याप्त सूक्ष्मनिगोद असंख्यात लोकाकाश प्रदेशों के बराबर हैं, और क्रमशः अधिकअधिक संख्या में हैं । साधारण जीव इन से अनन्तगुणा हैं ।
यदि लोकाकाश के एक-एक प्रदेश में एक-एक प्रत्येक वनस्पति के जीव स्थापित किये जायें तो असंख्यात लोक भर जाएँ, और यदि लोकाकाश के एक-एक प्रदेश में एकएक निगोदिया जीव रक्खे जायें तो अनन्त लोकाकाश भर जाएँ। प्रज्ञापनासूत्र के प्रथम पदमें कहा है
THESE ACTION, THEN SH
" oratara के एक-एक प्रदेशमें अगर प्रत्येकवनस्पति के एक-एक जीव रख दिये जायें तो असंख्यात लोक भर जाए ॥ १ ॥
તે પ્રત્યેકશરીર-આાદરવનસ્પતિ પર્યાપ્ત જીવાથી અસંખ્યાત ગણા છે. બાકીના ત્રણ અર્થાત્-અપર્યાપ્તખાદર્શનગાદ, અપર્યાપ્તસૂક્મનિગાદ અને પર્યાપ્તસૂક્ષ્મનિગેન અસëાત—Àાકાકાશ પ્રદેશના ખરાખર છે, અને ક્રમશઃ અધિક અધિક સખ્યામાં છે. સાધારણ જીવ એનાથી અનન્ત ગણા છે.
જો લેાકાકાશના એક એક પ્રદેશમાં એક-એક પ્રત્યેક વનસ્પતિના જીવને સ્થાપિત કરવામાં આવે તે અસંખ્યાત લેાક ભરાઈ જાય, અને જો લેાકાકાશના એક-એક પ્રદેશમાં એક-એક નિગેઢિયા જીવને રાખવામાં આવે તે અનન્ત લેાકાકાય ભરાઈ જાય.
પ્રજ્ઞાપનાસૂત્રના પ્રથમ પટ્ટમાં કહ્યુ` છે કે
“ લેાકાકાશના એક એક પ્રદેશમાં જે પ્રત્યેક વનસ્પત્તિના એકએક જીવ રાખવામાં આવે તે અસખ્યાત લોક ભરાઈ જાય,
॥१॥
ܙܐ
