________________
-
Pawwam
आचारचिन्तामणि-टीका अध्य.१ उ.१ सू. ८. जीवयोनिः
४०७ अगर्भजपञ्चेन्द्रियतिरश्यां संमूर्छिममनुष्याणां च विस्ता योनिः ।। ___ यद्वा-चतुरशीतिलक्षणभेदेनानेकरूपा योनयः सन्ति, तथा हि-प्रथिव्यप्तेजोवायूनां मत्येकं सप्त सप्त लक्षाणि २८, प्रत्येकवनस्पतीनां दश लक्षाणि ३८, साधारणवनस्पतीनां चतुर्दश लक्षाणि, ५२, विकलेन्द्रियत्रयस्य प्रत्येकं द्वे द्वे लक्षे, इति ते पद कक्षाणि ५८, देव-नारक-पञ्चेन्द्रियतिरश्वां प्रत्येकं चत्वारिलक्षाणोति तेपां द्वादश लक्षाणि ७०, मनुष्याणां चतुर्दश लक्षाणि ८४ । एवं मर्वसंकलने चतुरशीतिलक्षाणि जीयानां योनयो भवन्ति ।
अनेकविधयोनिप्राप्ती सत्यामपरिज्ञातकर्मा जीवः कर्मफलं ययाऽनुभवति तत् मदर्शयति-'विरूपरूपान् मतिसंवेदयति' इति, विरूप-दुःखतियचों की और सममि मनुष्यों की विवृतयोनि होती है।
मथया-योनियों के चौरासी लाख मेद भी हैं। ये इस प्रकार है:--पृथ्वीकाय, मकाय, तेजस्काय, और वायुकाय, की सात-सात लाख योनिया है२८, प्रत्येक वनस्पति को दश लाख ३८, साधारण वनस्पति की चौद लाख ५२, तीन विकलेन्द्रि को प्रत्येक को दो-दो लाख अर्थात् विफलेन्द्रिय की कुल छह लाख५८, देवो नारकों और पञ्चेन्द्रिय तियेचों में प्रत्येक की चार-चार लाख, कुल बारह लाख७०, मनुष्यों की चौदह लाख८४, इस प्रकार कुल चौरासी लाख जीवयोनिया हैं। .. अनेक प्रकार की योनिया प्राप्त होने पर अपरिज्ञातकर्मा जीव किस प्रकार कर्मफल भोगता है, सो बतलाते हैं-दुःखजनक होने के कारण इन्द्रियों के अनिष्ट विषयों તિયની અને સંમમિ મનુષ્યની વિદ્યુત નિ હોય છે.
અથવા-નિઓના ચોરાસી લાખ ભેદ પણ છે, તે આ પ્રમાણે છે–પૃથ્વીકાય, અપૂકાય, તેજસ્કાય, અને વાયુકાયની. સાત-સાત લાખ ચનિએ છે (૨૮), પ્રત્યેક વનપતિની દસલાખ (૩૮), સાધારણ વનસ્પતિની ચૌદ લાખ (૫૨), ત્રણ વિકસેન્દ્રિયની પ્રત્યેકની બેબે લાખ, અર્થાત વિકસેન્દ્રિયની કુલ છ લાખ (૫૮), દેવે નારકીએ, અને પચન્દ્રિય તિચામાં પ્રત્યેકની ચાર–ચાર લાખ, તમામ મળી બાર લાખ (૭૦, મનુષ્યની ચૌદ લાખ (૮૪), આ પ્રમાણે કુલ ચોરાસી લાખ યોનિ છે.
- અનેક પ્રકારની યોનિઓ પ્રાપ્ત થવા છતાંય અપરિસાતકમાં જૈવ કેવી રીતે કર્મલ લેગવે છે? તે બતાવે છે-દુઃખ ઉત્પન્ન કરનાર હેવાના કારણે ઈન્દિના અનિષ્ટ
