Page Text
________________
-
-
आचारचिन्तामणि-टीका अध्य.१ उ.१ सु.५. कर्मवादिन० नाप्येकस्यैव कर्मणो मूर्तबममूर्तत्वं च युज्यते, विरुद्धत्वादिति चेत्.? उच्यते-- . अत्र कारणशब्देनोपादानकारण परिगृह्यते; न तु निमित्तकारणम् , सुखदुःखादीनां निमित्तकारणमेव कर्म, यथाऽनपानादयो विपादया वा सुखदुःखादीनां निमित्तकारणमस्ति । उपदानकारणं तु तेपामात्मैव मुखदुःखादीनामात्मधर्मत्वादिति नास्ति दोपलेशोऽपि।
(१) जीवकर्मणोः सम्बन्धः ।. . . ... ननु कर्म मूर्तमस्तीत्युक्तं परन्तु मूर्तस्य कर्मणोऽमृर्तेन . जीवेन सह कथं संयोगलक्षणः सम्बन्धः? इति चेन्मैवम् , यथा मृतस्य :घटस्यामृतेन गगनेन संयोगलक्षणः सम्बन्धस्तथाऽत्रापि जीवकर्मणोः सम्बन्धोऽस्वीति । उक्तञ्च~~ सकती । और एक ही कर्म मूर्त भी हो और अमूर्त भी हो, यह कैसे हो सकता है ?, ये दोनों धर्म विरोधी हैं, एक जगह नहीं रह सकते। .. समाधान-~-यहाँ कारण-शब्द से उपादान कारण ग्रहण किया गया है, निमित कारण नहीं । कर्म सुख-दुःख के प्रति निमित्त कारण ही है, जैसे अन्न, पान, विप आदि सुख-दुःख के निमित्त कारण हैं। सुख दुःख का उपादान कारण तो आत्मा ही है, क्यों कि वे आत्मा के धर्म हैं, अतः यहां दोष का लेश भी नहीं है।
(४) जीव और कर्म का सबन्ध-~ शङ्काः-आपने कर्म को मूर्त सिद्ध किया, मगर मूर्त कर्म का अमूर्त जीव के साथ सम्बन्ध किस प्रकार हो सकता है । . समाधान-ऐसा न कहिए । जैसे मूर्त घट का अमूर्त आकाश के साथ संयोगसम्बन्ध है, उसी प्रकार जीव और कर्म का भी सम्बन्ध है । कहा भी है :-~કમ પણ હોય અને અમ પણ હોય, એ કેવી રીતે હોઈ શકે ? આ બન્ને ધર્મ વિરોધી છે તેથી એક જગ્યાએ રહી શકતા નથી.
સમાધાન-અહિં કારણ-શદથી ઉપાદાન કારણ ગ્રહણ કરવામાં આવે છે, નિમિત્ત કારણે નહિ. કર્મ, સુખ-ન્દખ થવામાં નિમિત્ત કારણુજ છે, જેવી રીતે અન્ન પાન, વિષ આદિ સુખ-દુઃખના નિમિત્ત કારણ છે, પરન્તુ સુખ-દુઃખનું ઉપાદાન કારણ તે આત્મા જ છે, કારણ કે તે આત્માને ધર્મ છે તેથી તેમાં લેશ પણ દોષ નથી.
(४) ७२ मते मा सम्म-4શકા–આપે કર્મને મૂર્ત છે એમ સિદ્ધ કર્યું તે પછી મૂર્ત કર્મને અમૂર્ત જીવની સાથે સમ્બન્ધ કેવી રીતે હોઈ શકે છે,
સમાધાન–આ પ્રમાણે નહિ કહે ? જેમ મૂર્ત ઘટને અમૂર્ત આકાશની સાથે સંચાગસમ્બન્ધ છે, તે પ્રમાણે જીવ અને કર્મને પણ સમ્બધ છે. કહ્યું પણ છે – प्र. पा.-१०
| SR No. | 009301 |
| Book Title | Acharanga Sutra Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1958 |
| Total Pages | 915 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_acharang |
| File Size | 25 MB |