________________
• आचारचिन्तामणि-टीका अध्य.१ उ.१ स.२. मतिज्ञानम् (९) १८५
मविज्ञानं चानेकविधम् , ईहादिभेदात् । उक्तञ्च भगवता-- . . - "ईहा अपोह वीमंसा, मग्गणा य गवेसणा ।' सन्ना सई मई पन्ना, सव्वं आभिणियोहियं." ॥ (नन्दी · मति
- , ज्ञानगाथा २७) छाया-ईहा, अपोहः विमर्शः मार्गणा च गवेपणा।।
___ संज्ञा स्मृतिः मतिः प्रज्ञा सर्वम् आभिनियोधिकम् ॥
'आभिणियोहियं' इत्यनेन त्रिकालविषयकं मतिज्ञानमुच्यते तथा चोक्तं भगवता-"पंचविहं गाणं पण्णत्तं । तंजहा-(१) आभिणियोहियणाणं, (२) सुयणाणं, (३) ओहिणाण (४) मणपज्जवणाणं (५) केवलणाणं । इति ( नन्दी, १)
(१) ईहाईहाऽपोहादयो मतिज्ञानमभेदाः। तत्र-ईडनम्-ईहा। नामजात्यादि. यहाँ मतिज्ञान का ही प्रसङ्ग है । मतिज्ञान, ईहा आदि के भेद से अनेक प्रकार का है। __भगवान्ने कहा है :
___ "ईहा, अपोह, विमर्श, मार्गणा, संज्ञा, स्मृति, मति और प्रज्ञा, यह सब आमिनियोधिक ज्ञान (मतिज्ञान) है " (नन्दीसूत्र मैतिज्ञान गाथा २७)
आमिनियोधिक ज्ञान का अर्थ है-त्रिकालविषयक मतिज्ञान । भगवान्ने कहा है:- "ज्ञान पांच प्रकार का कहा गया है, वह इस प्रकार-(१) आभिनिबोधिकज्ञान, (२) श्रुतज्ञान, (३). अवधिज्ञान, (४) मनःपर्ययज्ञान और (५) केवलज्ञान" (नन्दी-सू०१)
(१) ईहा• इहा अपोह आदि मतिज्ञान के भेद हैं। नाम और जाति आदि की विशेष મતિજ્ઞાનને જ પ્રસંગ છે, મતિજ્ઞાન ઈહ આદિ ભેદથી અનેક પ્રકારનું છે. ભગવાને
छ :-81, मोर, विभश, भा , गवेषणा, संज्ञा, स्मृति, भति,. भने પ્રજ્ઞા, એ સર્વ આભિનિબંધક જ્ઞાન–મતિજ્ઞાન છે (નંદીસૂત્ર મતિજ્ઞાનગાથા ર૭) આભિનિબેધિક જ્ઞાનને અર્થ છે-ત્રિકાલવિષયક મતિજ્ઞાન, ભગવાને કહ્યું છે કે"सान पांय २नु छ, त मा प्रमाणे (१) भामिनिमोविज्ञान (२) श्रुतज्ञान, (3) पधिज्ञान (४) भन:पयशान मने-सज्ञान (नन्ही सू०१) - .
(१) हाઈહા તથા અપહ વગેરે મતિજ્ઞાનના ભેદ છે નામ અને જાતિ આદિની વિશેષ प्र. आ.-२४