________________
१५६
सूत्रे
त्मानमुद्ध न शक्रोति | अविक्षाय च स्वकृतकर्मभारं दुरन्तसंसारमहागर्वपतनं च मुहुर्मुहुस्तादृशान्येव कर्माणि कुर्वन्ति संसारिणः । एवमात्मनोऽत्पन्वभिन्नं शरीरमेव स्वस्वरूपं मत्वा तत्पृष्टिरक्षणार्थं क्रियमाणया क्रियया जीवस्यानुपचरितव्यवहारनयेन कर्तृत्वं सिध्यति । उक्तरीत्या पडविधव्यवहारनयेन जीवस्य कर्तृत्वं विज्ञेयम् ।
जीवस्वरूप सदृशासदृशविचारः ---
ननु सर्वेषां जीवानां स्वरूपं लक्षणं च सदृशमेव, तर्हि संसारिणी दुःखिनः, सिद्धास्तु सुखिन इति कथम् ? उच्यते-- निश्चयनयेन तु सर्वे जीवाः
में असमर्थ चन जाता है, मगर कर, तथा संसाररूपी महागर्त के लगते है । इस प्रकार आत्मा पोषण और रक्षणके लिए की कर्ता सिद्ध होता है । इस तरह
कर्ता समझना चाहिए ।
संसारी जीव अपने किये कर्मों के भार को न समझ पतन को न जानकर फिर-फिर वैसे ही कर्म करने से भिन्न शरीर को ही अपना स्वरूप समझ कर उसके जानेवाली क्रियासे जीव अनुपचारित व्यवहारनयकी अपेक्षा पूर्वोक्त प्रकार से छह तरह के व्वहारनय से जीवको
जीवके स्वरूप में सदृश-विसदृश विचार-~~-~
प्रश्न --- अगर सब जीवोंका स्वरूप और लक्षण समान ही है तो संसारी जीव दुःखी और सिद्ध सुखी क्यों हैं ।
उत्तर -- निश्चय नयसे सभी जीव सिद्धोंके समान ही हैं । उन में से जो जीव સૌંસારી જીવ પોતાનાં કરેલાં કર્મોના ભારને સમજતા નથી, તથા સંસારરૂપી મહાગતમાં પડ્યો છે તે તેને જાણતા નથી. તેથી કુરી-ફરી તેવાં કર્મો કરવા લાગે છે. એ પ્રમાણે આત્માથી ભિન્ન શરીરને જ પોતાનું સ્વરૂપ સમજીને તેનાં પૈણુ તથા રક્ષણ માટે કરવામાં આવતી ક્રિયાથી જીવ અનુપથ્થરત વ્યવહાર નયની અપેક્ષાએ કર્તા સિદ્ધ થાય છે. એ પ્રમાણે પૂર્વ કહેલા પ્રકારથી છ પ્રકારના વ્યવહારનયથી જીવને કન્હેં સમજવે જોઈ એ.
જીવના સ્વરૂપમાં સદેશ-વિસદશ વિચાર
પ્રશ્ન-અગર સર્વ જીવેાતું સ્વરૂપ અને લક્ષણ સમાનજ છે તે પછી સ'સારી જીવ દુઃખી અને સિદ્ધ જીવ સુખી કેમ છે? ઉત્તર-નિશ્ચયનયથી સર્વ જીવે સિદ્ધોની સમાન છે. તેમાંથી
તમામ
a.
