Page Text
________________
आचारचिन्तामणि- टीका अवतरणा
५५
दयः सामान्यगुणाः सन्ति । एवं गतिहेतुत्वं धर्मे, स्थितिहेतुत्वमधर्मे, अवकाशदानहेतुत्वमाकाशे, वर्त्तन हेतुत्वं काले, रूपादिमचं पुनले विशेषगुणाः सन्तीति
द्रव्यलक्षणसमन्वयः ।
कथित्तु 'सद् द्रव्यलक्षणम्' इति सूत्रयित्वा ' उत्पादव्ययव्ययुक्तं सद्' इति सूत्रेण सच्छन्दविवरणं कुर्वन् द्रव्यसामान्यलक्षणमुच्या विशेषविज्ञानजननाय विशेषलक्षणमवोचत्- 'गुणपर्यायवद्द्रव्यम्' इति । तदपि प्रकृत
अस्तित्व (जिस शक्ति के निमित्त से द्रव्य का कभी विनाश न हो ) वस्तुव - द्रव्यत्व (जिस शक्ति के निमित्त से पर्याय सदैव बदलती रहे ) और प्रमेयत्व -- ज्ञेयत्व (जिस शक्ति के निमित्त से द्रव्य किसी न किसी के ज्ञान का विषय हो) आदि सामान्य गुण हैं । इसीप्रकार धर्मास्तिकाय में गतिहेतुत्व ( गतिकारणता ) अधर्मास्तिकाय में स्थितिहेतुत्व ( स्थितिकारणता) माकाश में भवकाशदानहेतुत्व (अवकाशदायिता) काल में वर्तनाहेतुत्व, ( नवपुराणकारणता) आदि, और पुल में रूपादिमत्त्व विशेष गुण हैं ? अतः इन सब में द्रव्य के लक्षण की संगति होजाती है।
किसी आचार्यने 'सद् ब्रव्यलक्षणम्' ऐसा सूत्र रचकर 'उत्पाद-व्यय-धौन्य- युक्तं सत्' अर्थात् जिस में उत्पाद विनाश और धौम्य युगपत् पाये जायें, वह सत् है, इस सूत्र के द्वारा सत् की व्याख्या करते हुए सामान्य दव्य का स्वरूप बतला कर विशेष बोध
અસ્તિત્વ (જે શક્તિના નિમિત્તથી દ્રવ્યને કયારેય પણ નાશ ન હેાય. ) વસ્તુíદ્રષ્યત્વ (જે શક્તિના નિમિત્તથી પર્યાય હુંમેશાં બદલતી રહે) અને પ્રમેયત્વ જ્ઞેયત્વ ( જે શક્તિના નિમિત્તથી દ્રવ્ય કાઈ ન ફેઈ જ્ઞાનના વિષય હાય ) આદિ સામાન્ય ગુણ છે. એ પ્રમાણે ધર્માસ્તિકાયમાં ગતિહેતુત્વ (તિકારણતા ) અધર્માસ્તિકાયમાં સ્થિતિહતુત્વ ( સ્થિતિકારણુતા ) આકાશમાં અવકાશદાનહેતુત્વ (અવકાશદાચિત્વ ) કાલમાં વર્તનાહેતુત્વ (નવપુરાણકારણતા ) આદિ, અને પુદ્ગલમાં રૂપાદિમત્ત્વ વિશેષ ગુણુ છે. તેથી એ સર્વાંમાં દ્રવ્યના લાણુની સતિ થઇ જાય છે.
अर्ध सायायें "सद् द्रव्यलक्षणम्" भेषु सूत्र स्थीने 'उत्पाद व्यय-धौव्ययुक्तं सत्' अर्थात् मां उत्पाद, विनाश भने मौग्य मे अणे लेवामां आवे ते "सत्" છે. આ સૂત્ર દ્વારા સતની વ્યાખ્યા કરતા થકા સામાન્ય દ્રવ્યનું સ્વરૂપ ખતાવીને
| SR No. | 009301 |
| Book Title | Acharanga Sutra Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1958 |
| Total Pages | 915 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_acharang |
| File Size | 25 MB |