________________
દ્વાદશાંગીનો જ સાર છે. અને બીજી રીતે કહીએ તો દ્વાદશાંગ રૂપ જિન પ્રવચન તે અષ્ટ પ્રવચન માતાનો જ વિસ્તાર છે.
ઇર્યા સમિતિઃ સંયમી સાધુ આલંબન, કાલ, માર્ગ અને યતના આ ચાર કારણોથી પરિશુદ્ધ ઇર્યા સમિતિથી ગમન કરે. સાધકનું લક્ષ આત્મભાવમાં જ સ્થિત થવાનું હોય છે. તે કાયિક પ્રવૃત્તિ કરે તો પણ જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્રના ઉદેશથી જ કરે.
સાધુ સૂર્યોદયથી સૂર્યાસ્ત પર્યંત જ ગમનાગમન કરે છે. મુનિ ઉન્માર્ગે ન ચાલે કારણકે સંયમ જીવનની મર્યાદાઓ જળવાય એવા નિર્દોષ અને નિર્વદ્ય માર્ગેજ સાધુએ ગમન કરવાનું હોય છે.
જીવોની દયા પાળવા માટે યતના પૂર્વક ગમન કરે. યતનાના ચાર પ્રકાર છેઃ ૧) દ્રવ્યથી છકાય જીવોને જોઇને ચાલવું, ૨) કાળથી દિવસે જોઇને અને રાત્રે પોંજીને ચાલવું, ૩) ક્ષેત્રથી સાડા ત્રણ હાથ પ્રમાણ ભૂમિને જોઇને ચાલવું, ૪) ભાવથી ઉપયોગ પૂર્વક ગમન કરવું.
સાધુ પાંચ ઇન્દ્રિયોના વિષયો પ્રત્યે અનાસક્ત થઇને, પાંચ પ્રકારના સ્વાધ્યાયને છોડીને, માત્ર ગમન ક્રિયામાં જ તન્મય થઇને, તેને જ પ્રાધાન્ય આપીને ઉપયોગ પૂર્વક ચાલે.
ભાષા સમિતિઃ ક્રોધ, માન, માયા, લોભ, હાસ્ય, ભય, વાચાળતા અને વિકથાઓ અંગે સતત ઉપયોગ યુક્ત થઇને ભાષાનો પ્રયોગ કરે.
પ્રજ્ઞાશીલ સંયમી સાધુ ઉપર્યુક્ત ક્રોધાદિ આઠ સ્થાનો તજીને યથાસમયે હિત-મિત અને પાપ રહિત નિર્દોષ ભાષા બોલે.
એષણા સમિતિઃ આહાર, ઉપધિ અને શય્યાની ગવેષણા, ગ્રહણૈષણા અને પરિભોગૈષણા આ ત્રણેય સંબંધી દોષો ટાળી વિશુદ્ધિજાળવે. યતના પૂર્વક પ્રવૃત્તિ કરનાર સાધુ પ્રથમ આહારાદિની ગવેષણામાં સોળ ઉદ્ગમના અને સોળ ઉત્પાદન દોષોનું શોધન કરે. બીજી ગ્રહણૈષણામાં શંક્તિ આદિ દસ દોષોનું શોધન કરે, પરિભોગૈષણામાં સંયોજનાદિ ચાર દોષનું શોધન કરે.
૧૦૧
