________________
સાંસારિક સુખ કોઈ પ્રાણીને હોતું નથી. કાં તો સ્ત્રીસંબંધી, કાં તો પુત્રસંબંધી, કાં તો દ્રવ્યસંબંધી અને કાં તો ઘર-હાટહવેલીસંબંધી, કાં તો સ્વજનસંબંધી અને કાં તો પોતાના દેહસંબંધી, તે તે વસ્તુના વિયોગાદિ વડે અથવા બીજી ઉપાધિ પ્રાપ્ત થવા વડે આ પ્રાણીને દુ:ખ ઉત્પન્ન થવાનો સંભવ છે. કદી એક પ્રકારનું સુખ હોય તો બીજા પ્રકારનું દુ:ખ હોય; એક ચિંતા નાશ પામે તો બીજી તેથી અધિક આવી પડે. આ પ્રમાણે ચક્રભ્રમણન્યાયે સુખ ને દુ:ખ, આધિ, વ્યાધિ ને ઉપાધિ આવ્યા જ કરે છે. વળી સાંસારિક સ્વજનોનો સ્નેહ પ્રાંતે દુઃખદાયક છે; કારણ કે સ્નેહમૂલાનિ દુ:દ્ઘાનિ એવું આર્ષ વચન છે. પ્રાણીનું આયુષ્ય અંજળીજળની માફક પ્રતિક્ષણે ક્ષય પામ્યા કરે છે. લક્ષ્મીનો તો સ્વભાવ જ ચંચળ છે, તે કોઈ સ્થાનકે સ્થિર થઈને રહી નથી, રહેતી નથી અને રહેવાની નથી. મૂર્ખ પ્રાણી તેને સ્થિર માનીને તેના મદમાં છકી જાય છે, પણ તેનો મદ તે લક્ષ્મી જ ત્યાંથી જતી રહીને ઊતારે છે. અર્થાત્ જ્યારે લક્ષ્મી ચાલી જાય છે ત્યારે સ્વયમેવ મદાવસ્થા નષ્ટ થઈ જાય છે. આ પ્રમાણેના વિચારપૂર્વક કૃપારામનો વૈરાગ્ય હોવાથી તે જ્ઞાનગર્ભિત વૈરાગ્ય હતો.
જે વખતમાં કૃપારામે માતપિતાદિની દીક્ષા લેવા સંબંધી સમ્મતિ મેળવી, તે વખતે મુનિરાજ શ્રીબુટેરાયજી દિલ્હી હતા, તેથી કુટુંબની આજ્ઞા મેળવીને કૃપારામ દીક્ષા લેવા માટે દિલ્હી તરફ જવા નીકળ્યા. સર્વ કુટુંબ તે વખતે વિદાય
૧૦
