Page Text
________________
ક્ષયોપશમભાવે પેદા થયેલા ગુણોનો નાશ કરી ક્ષાયિક ભાવના ગુણોની પ્રાપ્તિ કરી શકે છે.
(૧) ગુ. સ્થાનકનો સામર્થ્યયોગ અતાવિક છે. આત્મા ગુ. સ્થાનકનો સામર્થ્યયોગ તાત્વિક છે. અવિરતીનો ઉદય હોય ત્યાં સુધી ભોગવંતરાયકર્મનો ક્ષયોપશમભાવ જીવને હેરાન કરે. સર્વવિરતી પામ્યા પછી ભોગાંતરાય કર્મનો ક્ષયોપશમભાવ જીવને હેરાન કરે નહિ. એ વખતે મળે તો સંયમપુષ્ટિ, ન મળે તો તપોવૃધ્ધિ એ ભાવ આવી જાય.
વીર્યંતરાય દોષનું વર્ણન
અનાદિ કાળથી જગતને વિશે પરિભ્રમણ કરતાં જીવોનું વીર્ય એટલે કે આત્માનું અનંતુ વીર્ય કર્મથી અવરાયેલું હોય છે. એ વીર્ય સંપૂર્ણ કોઇ કાળે અવરાતું નથી. કારણ કે વીર્યંતરાય કર્મ દેશઘાતી પ્રકૃતિ કહેલી છે. જો સંપૂર્ણ વીર્ય અવરાઇ જાય તો એકેન્દ્રિય જીવોને થોડીઘણી પણ જે શક્તિ રહેલી હોય છે એ શક્તિ પેદા થઇ શકે નહિ. દેશઘાતી અધિકરસવાળા પુદગલોનો ઉદય જીવોને જ્યારે ચાલતો હોય ત્યારે મન, વચન અને કાયાના યોગથી થોડી ઘણી શક્તિ જે પેદા થયેલી છે એ શક્તિનો જીવ ઉપયોગ કરી શકતો નથી. જ્યારે એ શક્તિનો ઉપયોગ કરવાની વિચારણા થાય ત્યારે દેશઘાતી અધિક રસવાળા પુદ્ગલોના ઉદયથી આળસ આવે, પ્રમાદ થાય, શરીર તૂટે મન થાકી ગયેલું જણાય. આવા પ્રકારના અનેક કારણો ઉભા થાય કે જેના કારણે શક્તિ હોવા છતાં શક્તિને ફોરવવાનું મન પેદા થાય નહિ અને છતી. શક્તિએ પોતાના વીર્યનો ઉપયોગ ન કરે તો વીર્યંતરાય કર્મ ગાઢ બંધાય છે.
જ્યારે જીવોને દેશઘાતી અભ્યરસવાળા વીર્યંતરાય કર્મનો ઉદય ચાલતો હોય ત્યારે જીવોને મન, વચન અને કાયાથી મળેલા વીર્યનો ઉપયોગ કરવાનું મન થાય છે એટલે કે મન, વચન અને કાયાથી શક્તિ મુજબ પ્રવૃત્તિ કરતા જાય છે. એકેન્દ્રિય જીવોને વીર્યંતરાય કર્મના ક્ષયોપશમ ભાવથી અંગુલના અસંખ્યાતમા ભાગ જેટલું શરીર મળેલું હોય છે તો પણ કાયયોગનો વ્યાપાર આહારના પગલોને ગ્રહણ કરવા, શરીર રૂપે પરિણમાવવા એટલે કે ખલ અને રસરૂપે પરિણમાવવા અને ખલવાળા પુદગલોનો નાશ કરવો અને રસવાળા પુદ્ગલોનો સંગ્રહ કરીને શરીર રૂપે પરિણાવવા. આ રીતે આ કાર્યનો વ્યાપાર વીર્યંતરાય કર્મના ક્ષયોપશમથી એકેન્દ્રિય જીવો કર્યા કરે છે.
સંજ્ઞી પર્યાપ્તા જીવોને વીઆંતરાય કર્મના ક્ષયોપશમભાવથી સુક્ષ્મ કાયયોગ, સુક્ષ્મ વચનયોગ, સુક્ષ્મ મનયોગ તેમજ બાદર કાયયોગ, બાદર વચનયોગ અને બાદર મનયોગ વીર્યના ક્ષયોપશમ ભાવથી પેદા થાય છે. એ વીર્યના મુખ્ય બે ભેદ છે. (૧) સાંસારિક વીર્ય અને (૨) આત્મિક ગુણ પેદા કરવા માટેનું વીર્ય.
સાંસારિક વીર્યના ક્ષયોપશમભાવનું વર્ણન
કેટલાક સંજ્ઞી પર્યાપ્તા જીવોએ સંજ્ઞીપણું પ્રાપ્ત કરીને વીર્યંતરાયનો ક્ષયોપશમભાવ વિશેષ રીતે પ્રાપ્ત કરેલો હોય છે કે જન્મતાની સાથે જ નિરોગી શરીર, ભરાવદાર શરીર, મજબૂત બાંધાવાળું શરીર આવું શરીર અને એની શક્તિ સારી રીતે પ્રાપ્ત થયેલી હોય છતાં પણ વચનયોગનું વીર્ય નબળું હોય છે કે જેના કારણે ભાષાવર્ગણાના પુગલોને ગ્રહણ કરીને ભાષારૂપે પરિણમાવી અને વિસર્જન કરવાની શક્તિ એટલે કે એ પુદ્ગલોને છોડવાની શક્તિ નબળી પ્રાપ્ત થયેલી હોય તો એ પુદ્ગલોને છોડતાં છોડતાં શબ્દો
Page 67 of 76
| SR No. | 009168 |
| Book Title | 18 Dosho thi Rathit Arihant Parmatma |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Narvahanvijay |
| Publisher | Narvahanvijay |
| Publication Year | |
| Total Pages | 76 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 20 MB |