________________
આત્મા કર્મનો કર્તા છે. કર્મનો ભોક્તા છે.
૬૯
જ જોઈએ. જો તે ન હોય તો પાપ તો ચાના ડાઘ જેવું છે. એમાં વિલંબ થાય તો એ ડાઘ નીકળે જ નહિ.
હરિભદ્રસૂરિજીને બૌદ્ધ સાધુઓ ઉપર કેવો ભયાનક ક્રોધ આવી ગયો ? પણ તે પછી પશ્ચાત્તાપ પણ કેવો જબરો ફાટી નીકળ્યો ?
સોમચન્દ્ર પંડિત જે રૂપવતી રાજકુમારીને ભણાવતા હતા તેના તરફ એક દી નજર બગડી. ભેટવા માટે બે હાથ પહોળા કર્યા પણ તરત રાજકુમારીએ તેમને ચેતવ્યા. પંડિતજીને ભાન આવી ગયું. શાસ્ત્રજ્ઞોને પ્રાયશ્ચિત્ત પૂછ્યું. જવાબ મળ્યો કે તેના બે હાથ કાપી નાંખવા જોઈએ અને આંખો ફોડી નાંખવી પડે.
પંડિતજીએ જંગલમાં વસવાટ કર્યો. ત્યાં આ પ્રાયશ્ચિત્ત જાતે કર્યું. કુમારિગિર પંડિતને આવું જ બન્યું. જોધપુરનરેશની રાજકુમારીને ભણાવતાં વિકાર જાગ્યો. રાજકુમારીને આલિંગવા ગયા. રાજકુમારી નાસી ગઈ. કુમારગિરિને પોતાના દોષ બદલ ખૂબ આઘાત લાગ્યો. ધસમસતી નદીમાં જલશરણ લઈને જિંદગીનો અંત આણી દીધો.
રાજકુમારોએ પરદેશી વહાણ લૂંટ્યું. પિતા યોગરાજને આઘાત લાગતાં તેમણે અગ્નિસ્નાન કર્યું.
પત્નીએ ભૂખમરો ટાળવા માટે પંડિત પતિને ચોરી કરવા જવાની ફરજ પાડી. તે ત્રણ ઠેકાણે ગયો; પણ ચોરીનું પાપ કરતાં ધ્રૂજી ગયો. છેવટે ખાલી હાથે ઘરે પાછો આવ્યો.
ગૃહસ્થ જીવનમાં એક વાર પરસ્ત્રીગમનના પાપ ઉપર તે માણસ રોજ રડતો રહ્યો. એંસી વર્ષની ઉંમર થઈ ત્યારેય એ ઘા દૂઝતો હતો. કોઈ યુવકમંડળે યોજેલી ધર્મસભામાં પ્રમુખપદે પરાણે બેસાડી દીધા. ભાષણમાં કહ્યું, “મેં અતિ ઘોર પાપ જુવાન વયે કર્યું છે. માટે આ પદને હું લાયક નથી.’’ આટલું કહીને એ હીબકાં ભરીને રડતાં સ્ટેઇજ ઊતરીને ઘર ભણી રવાના થઈ ગયા. પતિ બહારગામ હતો. તેની સંમતિ મળી શકી નહિ. બાદશાહ અકબરના અતિ આગ્રહને વશ થઈને તાના અને રીરી નામની બે બહેનોએ મેઘમલ્હાર રાગ ગાયો તો ખરો. વરસાદ પણ વરસ્યો. આ રીતે પરપુરુષને રીઝવવાનું પાપ કર્યું તેના આઘાતમાં બન્ને બહેનોએ એકબીજાના પેટમાં કટારી ખોસી દઈને જીવનનો અંત આણી દીધો.
વલ્લરાજ નામના પિતા-રાજા-ની ગેરહાજરીમાં, મિત્ર સાથે ઝરૂખે રાજકુમાર બેઠો બેઠો વાત કરતો હતો. રસ્તા ઉપરથી રૂપાળી બે વિપ્ર કન્યાઓ