________________
પ
જૈન તત્વજ્ઞાન સરળ ભાષામાં ધર્મકાર્ય કરતાં ખૂબ ઉલ્લાસ રાખવો. ખૂબ રસ રેડવો.
અબાધાકાળનો બોધ અને રસબંધનો બોધ કર્મના તત્ત્વજ્ઞાનમાં સૌથી મહત્ત્વનો બોધ કહી શકાય.
આ બે બોધનો સમન્વય કરીએ તો એક વાક્યમાં એમ કહી શકાય કે જૂના પાપોને તેમના અબાધાકાળમાં શુદ્ધ પ્રાયશ્ચિત્ત અને જોરદાર તપથી ખતમ કરી નાંખો અને નવા પાપોમાં રસ બિલકુલ રેડો નહિ.
જો પાપો કરતાં તીવ્ર દુઃખ હોય તે પછી જોરદાર પશ્ચાત્તાપ હોય તો એ પાપકર્મ પાપાનુબંધી બનતા નથી. નિરનુબંધ બની જાય. આ બહુ મોટી વાત કહેવાય. અનુબંધ-વિચારમાં આપણે વિગતથી વિચારીશું.
ધર્મમાં તીવ્ર રસ પડે અને પાપમાં જો ઓછામાં ઓછો રસ (એક ઠાણીઓ) પડે તો રસવાળા ધર્મની તાકાત એટલી બધી હોય છે કે તે પેલા પાપોને ફટકારી દે. આકાશમાં તે કર્મોને પાછા વાળી દે.
સામાન્યતઃ પાપવૃત્તિઓ ધર્મભાવનો નાશ કરે છે, પરન્તુ તે સામાન્ય પ્રકારના રસવાળા ધર્મનો નાશ કરે છે; જો ધર્મમાં રસ જોરદાર થઈ જાય તો ધર્મને અનુકૂળ પાપકર્મો બની જાય છે. એટલે કે પાપકર્મોની સાથે એટલો બધો પશ્ચાત્તાપ, જાગૃતિ જોડાય છે કે તેથી ધર્મનું બળ વધી જાય છે.
ધર્મઘાતક પાપો, ધર્મસાધક બનવા લાગે છે.
દીવો સામાન્ય રીતે ટમટમતો હોય તો તેને પવનનો ઝપાટો જરૂર હોલવી નાંખે. પરંતુ જો દીવો આકાશને આંબતી જ્વાળાઓ બની જાય તો પેલો પવન તે જવાળાઓને વધારવામાં સહાયક બની જાય.
પ્રજાજન તરીકેના નહેરુને બ્રિટિશ સરકાર જેલમાં પૂરતી હતી પણ ‘જ્યારે તે વડાપ્રધાન બન્યા ત્યારે બ્રિટનમાં પ્રવેશ કરતી વખતે રેડકાર્પેટથી તેમનું તેણે સન્માન કર્યું હતું.
અધ્યાત્મસારમાં એક શ્લોકમાં આ વાત મહોપાધ્યાયજીએ કરી છે. धर्मशक्तिं न हन्त्यत्र, भोगयोगो बलीयसीं । हन्ति दीपापहो वायु र्व्वलन्तं न दवानलम् ॥
એકના કર્મની બીજા ઉપર અસર ધર્મ - રસવાળો ધર્મ - એની તો બહુ મોટી તાકાત છે. એના કારકને તો એ લાભ કરે જ; પરન્તુ બીજાઓને પણ એ લાભ કરે,
ઘરમાં એક માણસ ધર્મી હોય તો તેની પુણ્યરેખાથી ઘરના બધા માણસો