________________
૫૦
જૈન તત્ત્વજ્ઞાન સરળ ભાષામાં
- બહુ મામૂલી-રસ પડે.. પછી જેમ જેમ પાપકર્મમાં રસ વધતો જાય તેમ તેમ બે ઠાણીઓ વગેરે રસ પડે. એમાં જો પાપકર્મમાં અતિ મજા પડી જાય તો ચાર ઠાણીઓ રસબંધ થાય. આ કર્મ નિકાચિત’ બને; જેની પરિસ્થિતિમાં અબાધાકાળ દરમ્યાન કોઈ પણ ધર્મ પુરુષાર્થ લગીરે ફેરફાર કરી શકે નહિ. કર્મોમાં જેવો રસ રેડાયો હોય તે રીતે આત્માને તે ચોટે. પૃષ્ટ વગેરે ચાર બંધ
આપણે દૃષ્ટાંતથી જોઈએ. લોખંડના ચાર ટુકડા લો અને લોખંડની
ચાર સળી લો.
(૧) પહેલા ટુકડાને સળી અડાડી ઊભા રહો. (૨) બીજા ટુકડા સાથે સળીને દોરીથી બાંધી દો. (૩) ત્રીજા ટુકડામાં સળીને હથોડી મારીને ફિટ કરો.
(૪) ચોથા ટુકડાને અને સળીને લુહારની ભઠ્ઠીમાં ઓગાળી નંખાય. એ બંનેને એકરસ કરી દેવાય.
- આમાં પહેલી સળીને ટુકડાથી છૂટી કરવી એ રમતવાત છે. હાથ ખેંચા કે સળી છૂટી પડી જાય.
બીજામાં દોરી છોડવા જેટલી થોડી વાર લાગે.
ત્રીજામાં કાનસ લગાવીને હથોડી ઠોકીને સળીને છૂટી કરવા માટે ઠીક ઠીક યત્ન કરવો પડે.
ચોથામાં તો સળી છૂટી પડી શકે જ નહિ. આ ચારને સૃષ્ટ, બદ્ધ, નિધત્ત અને નિકાચિત કહેવામાં આવે છે.
ધારો કે સાસરે ગયેલી કન્યા પાસે એની સાસુ બટાટા સમારવાની હઠ પકડે છે. પેલી કન્યા અત્યન્ત ધર્મનિષ્ઠ છે એટેલે આ કામ કરવા તૈયાર નથી, પણ હવે છૂટકો ય નથી. એટલે તે આંખમાં વહી જતાં આંસુ સાથે બટાટા સમારે છે.
અહીં બટાટા સમારવાનું કાર્ય કરે છે એટલે તેને પાપકર્મ જ બંધાશે પરંતુ તે એવું હશે કે જેને છૂટી જતાં જરા ય વાર નહિ લાગે. કામ પતાવીને એ દેરાસરે જશે અને પ્રભુદર્શન કરતાં પોતાના પાપ બદલ રડી પડશે એ જ વખતે પેલું કર્મ ખરી જશે.
પણ જો બીજી કન્યા આ જ કાર્ય કરતી વખતે રડતી નહિ હોય અને કર્તવ્ય સમજીને આ કામ કરશે તો તેને તે કર્મ કર્યા બદલ પ્રાયશ્ચિત્ત કરવું
