________________
ત્રીજો ચિત્રપટ : અષ્ટકર્મ
(૨) તિર્યંચાયુના હેતુઓ : ગૂઢ ચિત્તવૃત્તિ, આર્તધ્યાન, શલ્ય-વ્રતાદિના દોષો, માયા, આરંભ-પરિગ્રહ, બ્રહ્મચર્યવ્રતમાં અતિચાર, નીલ, કાપોત લેશ્યા, અપ્રત્યાખ્યાન કષાય,
M
(૩) મનુષ્યાયુના હેતુઓ : અલ્પ પરિગ્રહ, અલ્પ આરંભ, સ્વાભાવિક મૃદુતા અને સરલતા, કાપોત-પદ્મલેશ્યા, ધર્મધ્યાનનો પ્રેમ, પ્રત્યાખ્યાન કષાય, દાન, દેવ-ગુરુપૂજા, પ્રિય બોલવું, લોકવ્યવહારમાં મધ્યસ્થતા,
(૪) દેવાયુના હેતુઓ : સરાગ સંયમ, દેશ સંયમ, અકામ નિર્જરા, કલ્યાણમિત્રતા, ધર્મશ્રવણની ટેવ, સુપાત્રમાં દાન, તપ, શ્રદ્ધા, સમ્યજ્ઞાનદર્શન-ચારિત્રની અવિરાધના, મરણ સમયે પદ્મ અને તેજોલેશ્યાના પરિણામ, અજ્ઞાન તપ, ઇત્યાદિ.
૧૯૧
અશુભનામકર્મના હેતુઓ : મન, વચન ને કાયાની વક્રતા, બીજાઓને ઠગવું, કપટ પ્રયોગ, ચાડિયાપણું, મિથ્યાત્વ, વાચાળતા, બકવાદ, ગાળો દેવી, ચિત્તની અસ્થિરતા, સુવર્ણાદિમાં ભેળસેળ, અંગોપાંગ છેદવા, યંત્ર અને પાંજરાઓ બનાવવા, ખોટા તોલ-માન, કોઈના સૌભાગ્યનો નાશ કરવો, કામણ-ટૂમણ, પારકાની નિંદા, ખુશામત, હિંસા, અસત્ય, અબ્રહ્મ, અસભ્ય વચન, સારા વેપ આદિનો ગર્વ, કૌતુક-ઠઠ્ઠા-મશ્કરી, પારકાને હેરાન કરવા, વેશ્યાદિને અલંકારદાન, આગ લગાડવી, ચૈત્ય-પ્રતિમા- આરામ-ઉદ્યાનનો નાશ કરવો, કોલસા વગેરે બનાવવા ઇત્યાદિ.
શુભનામકર્મના હેતુઓ : અશુભ નામના બંધ હેતુથી વિપરીત તથા સંસારભીરુતા, પાપનો ભય, પ્રમાદનો ત્યાગ, સદ્ભાવનું અર્પણ, ક્ષમા વગેરે સદ્ગુણ, ધાર્મિકજનોના દર્શન, એમનું સ્વાગત, પરોપકારને સારભૂત માની પરોપકાર કરવો.
નીચગોત્રના હેતુઓ : પારકાની નિંદા, તિરસ્કાર કે ઉપહાસ, સદ્ગુણનો લોપ, પરના સદ્-અસદ્ દોષોનું ઉદ્ભાવન-પ્રકાશન, સ્વપ્રશંસા મદ, સ્વદોષોને
ઢાંકવા.
ઉચ્ચગોત્રના હેતુઓ : નીચગોત્રના હેતુઓથી વિપરીત તથા નિરભિમાનતા, મન-વચન અને કાયાથી વિનય કરવો.
અંતરાય કર્મના હેતુઓ : જિનપૂજામાં તથા દાન-શીલ-તપ-ભાવ ધર્મમાં વિઘ્નકરણ, હિંસાદિમાં પરાયણતા, સમ્યજ્ઞાન-દર્શન અને ચારિત્રરૂપ મોક્ષમાર્ગમાં