________________
૧૮૮
કર્મોની જઘન્ય અને ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ : અન્તર્મુહૂર્ત
જ્ઞાના.
દર્શના.
મોહ.
અંતરાય
વેદનીય
..
77
27
૧૨ મુહૂર્ત
અન્તર્મુહૂર્ત
૮ મુહૂર્ત
૮ *
જૈન તત્વજ્ઞાન સરળ ભાષામાં
૩૦ કો.કો. સાગરોપમ
27
37
(મિથ્યાત્વ મોહ, ૭૦ અને
” કષાયો ૪૦ કો.કો. સાગરો.)
૩૦ કો.કો.સાગરો.
૩૩ સાગરો.
૨૦ કો.કો. સાગરો.
23
આયુ
નામ
ગોત્ર
આઠ કર્મોમાં ચાર ઘાતી કર્મો આત્મા માટે અત્યન્ત ખતરનાક છે. તેમાં ય મોહનીયકર્મ સૌથી ભયંકર છે. તેની અઠ્ઠાવીસ પ્રકૃતિમાં જે મિથ્યાત્વ મોહનીયકર્મ છે તે સૌથી વધુ ખતરનાક છે.આ કર્મની ઈટ ઇમારતના પાયામાં એવા સ્થાને પડેલી છે કે જો તેને ખેસવી દેવાય તો ટૂંક સમયમાં ૧૫૮ કર્મની આખી ઇમારત કડડભૂસ કરતી ધારાશાયી થાય.
મિથ્યાત્વ મોહનીય કર્મનો ક્ષયોપશમ થયા વિના ચારિત્ર મોહનીયકર્મનો ક્ષયોપશમ થતો નથી. મિથ્યાત્વ મોહનીય કર્મના તીવ્ર ઉદયકાળમાં સદ્ગતિ મળતી નથી અને સદ્ગુણો પ્રગટ થતાં નથી.
દરેક જીવે આ કર્મને ખતમ કરવા માટે પ્રથમતઃ પ્રયત્ન કરવો જોઈએ. આ કર્મનો ક્ષયોપશમ થવાથી સમ્યગ્દર્શનની પ્રાપ્તિ થાય છે. સમ્યગ્દર્શનયુક્ત જ્ઞાન કે ચારિત્રને સમ્યક્ કહેવાય છે. એનો અર્થ એ થયો કે સમ્યગ્દર્શન વિનાનું જ્ઞાન (લા પૂર્વ સુધીનું) અને ચારિત્ર (નવમા ત્રૈવેયક સુધી પહોચાડે તેવું શુદ્ધ) પણ મોક્ષપ્રાપક બની શકતા નથી.
ચારિત્રનો જે વેષ છે તેના વિના કેવળજ્ઞાન (ભરતચક્રી વગેરેને) પ્રાપ્ત થાય પણ સમ્યગ્દર્શન વિના કૈવલ્ય તો શું પણ સદ્ગતિ પણ મળી શકતી
નથી.
સમ્યગ્દર્શનની હાજરીમાં હિંસાદિક દોષોનું સેવન કરાય તો ય તેમાં તેવો રસ કદી પડતો નથી જેનાથી તે હિંસાદિક દોષો જીવને દુર્ગતિમાં લઈ જઈ શકે.
મોહનીયકર્મનો ઉદય જીવમાં કામ, ક્રોધાદિ દોષો પ્રગટ કરે. તેનો ક્ષય, જીવમાં દયા, સરળતા, કૃતજ્ઞતા વગેરે ગુણો પ્રગટ કરે. વેદનીયાદિ કર્મો સુખ
