________________
જૈન તત્વજ્ઞાન સરળ ભાષામાં
અન્તર્મુહૂર્ત બાદ દબાવેલું મોહનીયકર્મ એકદમ જાગ્રત બની જાય છે અને ક્રમશઃ જીવને ગબડાવતું જાય છે.
જે આત્માઓ મોહનીયકર્મની એકવીસ પ્રકૃતિઓનો સાવ ક્ષય કરીને શ્રેણીમાં આગળ વધે છે તે આત્માઓ દસમા ગુણસ્થાનના અત્તે તે તમામ પ્રકૃતિઓનો ક્ષય કરીને બારમા ગુણસ્થાને જાય છે. ત્યાં તેઓ ક્ષીણકષાય વીતરાગ છદ્મસ્થ ભગવાન કહેવાય છે. આ ગુણસ્થાનનો કાળ એક અન્તર્મુહૂર્ત હોય છે. અહીં તેઓ વીતરાગ બન્યા. હવે તેરમા ગુણસ્થાને તે કેવળજ્ઞાન અને કેવળદર્શન પામશે. વીતરાગ બન્યા બાદ કેવળજ્ઞાન પામવા માટે વચ્ચે એક અન્તર્મુહૂર્ત રહે છે.
૧૮૦
તેરમા ગુણસ્થાને આવેલો આત્મા સયોગી કેવલિ ભગવાન કહેવાય છે. અહીં મન-વચન અને કાયાના શુભ યોગો ચાલુ હોય છે.
મનથી સર્વાર્થસિદ્ધ વિમાનના દેવોના સવાલોનો જવાબ આપે છે. વચનથી દેશનાદિ આપે છે.
કાયાથી વિહારાદિ કરે છે.
યોગપ્રવૃત્તિને લીધે તેઓ માત્ર શાતાવેદનીય કર્મનો બંધ કરે છે. ૧લા સમયે બંધ.
૨જા સમયે ભોગવટો.
રજા સમયે ક્ષય.
આ ગુણસ્થાનનો કાળ એક અન્તર્મુહૂર્તથી દેશોન પૂર્વક્રોડ વર્ષનો હોય છે. બારમા ગુણસ્થાનના છેલ્લા સમયે ચારેય ઘાતીકર્મોનો ક્ષય થાય છે. તેરમા ગુણસ્થાને માત્ર ચાર અઘાતી કર્મો ઉદયમાં હોય છે.
જેમની આયુષ્યકર્મની જે સ્થિતિ છે તેથી વધુ સ્થિતિ શેષ ત્રણ અઘાતી (વેદનીય - નામ-ગોત્ર) કર્મોની રહેતી હોય તો તેમને જ આયુષ્યકર્મની સ્થિતિ સાથે સરખી સ્થિતિના કરવા માટે સયોગી કેવલિ ભગવાન - તેરમા ગુણસ્થાનના છેલ્લા અન્તર્મુહૂર્તમાં આઠ સમયનો કેવિલ સમુદ્દાત કરે છે. તે દ્વારા આ કાર્ય અન્તર્મુહૂર્તમાં પૂર્ણ કરે છે.
તમામ કેવલિ ભગવંતોને આ સમુદ્દાત કરવાનો હોતો નથી. ચૌદમા ગુણસ્થાનનું નામ અયોગી કેવલિ ગુણસ્થાન છે. તેરમા ગુણસ્થાને મન-વચનકાયાના જે યોગો હતા તેમનો (સૂક્ષ્મ અને બાદરનો) હવે નિરોધ થાય છે. આથી આ કેવલિ ભગવાનને અયોગી કેવલિ કહેવાય છે.
