________________
૮૬
જૈન તત્ત્વજ્ઞાન સરળ ભાષામાં
દ્રૌપદી પૂર્વભવમાં એક વાર નાગશ્રી નામની બ્રાહ્મણની પત્ની હતી. તે ભવમાં તેણે ચારિત્રપદ અને ગુરુતત્ત્વની ઘોર વિરાધના - કડવી ઝેર થયેલી તુંબડીનું શાક વહોરાવીને - કરી હતી. પ્રાયશ્ચિત્ત કે પશ્ચાત્તાપ વિના મરવાથી તેનો તે વિરાધકભાવનો વેતાળ એકદમ ભયાનક બની ગયો હતો. આ પાપાનુબંધના કારણે તેને દુર્ગતિના પુષ્કળ ભવો કરવા પડ્યા. ત્યારબાદ સુકુમાલિકા તરીકેના મનુષ્યભવમાં ફરી તેણે ગુરુદ્રોહ અને ચારિત્રધર્મની તીવ્ર વિરાધના કરી. વળી પાછો તેનો આત્મા સંસારમાં રખડયો.
પછી દ્રોપદી થઈ. મહાસતી તરીકેના જીવનમાં સ્વયંવર વખતે રાધાવેધ સાધેલા અર્જુનને વરમાળા પહેરાવતાં તેને - પૂર્વે પોતે કરેલા નિયાણાનો પાપાનુબંધ ભડકી જતાં-યુધિષ્ઠિર વગેરે ચાર ભાઈઓ ઉપર કામ જાગ્રત થયો. મનથી વિચાર્યું કે, “માત્ર અર્જુન જ શા માટે ? આ ચારે ય મારા પતિ કેમ ન થાય ?” આ વખતે દ્રૌપદીની કાયિક સ્થિતિ પણ વિષમ બની હતી.
આદ્રકુમારના ભવમાં ય પાપાનુબંધ બરોબર ત્રાટક્યો હતો. સામયિક નામના મુનિના ભવમાં તેને પોતાની સંસારીપણે પત્ની-સાધ્વી ઉપર જે કામવાસના જાગી. તેમાં જે રીતે તરફડ્યા અને તેનું પ્રાયશ્ચિત્ત પણ ન કર્યું તેનાથી કાતિલ પાપાનુબંધ તૈયાર થઈ ગયો. એણે આ આત્માને અનાર્યભૂમિમાં જન્મ તો આપ્યો પરંતુ આદ્રકુમાર તરીકેના મુનિ-જીવનમાં પતન કર્યું. ઘરવાસમાં ય મોહાઈ પડ્યો.
હવે પાપાનુબંધ કેવી રીતે તૂટી શકે તે બતાડું.
ભવદેવ તરીકેના નાગિલાના પતિરૂપ ભવમાં સાધુવેશ શરમથી લીધા બાદ તે આત્માએ સંસારી પત્ની. નાગિલાને બાર વર્ષ સુધી તીવ્રપણે જપ્યા કરી. આમાં કાતિલ પાપાનુબંધી પાપકર્મના નિકાચિત કર્મબંધ કર્યો.
બાર વર્ષ પછીના બીજા બાર વર્ષમાં નાગિલાં જ તેના સાનુકૂળ પરિવર્તનમાં નિમિત્ત બની. તે આત્માને સાચો મુનિ બનાવ્યો. આ બાર વર્ષમાં, પૂર્વીય બાર વર્ષમાં સેવેલા કાતિલ કામદોષ ઉપર તીવ્ર પશ્ચાત્તાપ કર્યો. આ પશ્ચાત્તાપના પ્રભાવે તેનો પાયાનુબંધ તૂટી ગયો. પણ સબૂર ! તેનો પાબંધ તો નિકાચિત હતો એટલે તે તો ન જ તૂટ્યો.
પણ પછીના શિવકુમાર તરીકેના ભવમાં દીક્ષા લેવાની ભાવનાને માબાપે સખ્તાઈથી અવરોધી. બાર વર્ષ સુધી છઠ્ઠના પારણે આંબિલ કરીને દીક્ષામાં