________________
૭૪
બાર પ્રકારની હિંસાઓ
આ હત્યાકાંડની પાછળ ટેકનીકલ કારણ તો જે હોય તે પણ એક કારણ તો હતું જ —જંતુનાશક દવા. લોકો જેને ‘ભિમક' (મિસાઈલ આઈસોસાઈનેટ)ને નામે ઓળખે છે તે આનું મૂળ કારણ છે એમ સૌ કહે છે.
પણ આના તરફથી લોકોનું ધ્યાન જાણી જોઈને બીજે વાળવામાં આવ્યું. કેમકે નહિતર તો આપણા ૭૦ ટકા અભણ લોકો વારંવાર પૂછ્યા કરત કે “ભાઈસાબ, આ જંતુનાશક દવાઓ આટલી બધી જોખમી હતી તો તમે અમને પહેલેથી જ કેમ ન ચેતવ્યા? અમને અંધારામાં કેમ રાખ્યા?'' આવા અનેક પ્રશ્નો પૂછી પૂછી જીવ ખાઈ જાત.
અને આપણા ભણેલાગણેલા લોકો એનો જવાબ આપત ત્યારે આપણા ખેડૂતો આ જંતુનાશક દવા તરફ જોવાનું જ માંડી વાળત. તો પેલી બહુરાષ્ટ્રીય કંપનીઓની આવકનું શું થાત? આપણા સાહેબોના વટનું શું થાત?
પણ થોભો.
આ ‘મિક’ પેલા જંતુનાશકની જનેતા છે જે ત્રીજી દુનિયાના દેશોમાંથી ૧૦,૦૦૦ માણસોને દર વર્ષે સીધા જ સ્વર્ગે મોકલી દે છે. પોણા ચાર લાખને ફરી બેઠા જ ન થાય એવી ભયંકર માંદગીની ભેટ આપે છે. આ કંઈ ટાઢા પોરનાં ગપ્પાં નથી. વિશ્વ આરોગ્ય સંસ્થાએ પોતાના એક હેવાલમાં આપેલા આ આંકડા છે.
આ જંતુનાશક દવાઓ આટલી બધી ઝેરી છે એનો સાચો ખ્યાલ ભોપાલમાં આવું બન્યું ત્યારે આવ્યો. પણ ત્રીજી દુનિયાના દેશોમાં તો મોતનું આ ફલક સતત ચાલતું જ રહ્યું છે. આ દવાની અસરને કારણે કેટલાક તરત મરે છે. કેટલાક નથી મરતા. જેમને તરત અસર નથી થતી, તેમને ય મોડી કે વહેલી અસર તો થાય જ છે. ને તેઓ આ દુનિયામાંથી ઓચિંતા વિદાય લઈ લે છે.
ભોપાલમાં જે હત્યાકાંડ સર્જાયો તે જંતુનાશક દવાના હવાઈ છંટકાવને કારણે સર્જાયો. ગેસને અનેક રાસાયણિક પ્રક્રિયામાંથી પસાર કર્યા પછી ડબામાં પેક કરવામાં આવે છે. પેક થયા પછી એને ‘જંતુનાશક દવા' તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. ગેસાવસ્થામાં આ દવા સીધી ફેફસાંને અસર કરે છે.ડબામાં પેક થયા પછી એનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે ત્યારે એ શરીરમાં પ્રવેશે છે અને તરત મોતને બદલે, ધીમે ધીમે મોત આવે છે.
આ જંતુનાશક દવાઓનો ઉપયોગ ૧૯૫૦થી થવા લાગ્યો. પાકમાં જીવાત ન પડે માટે ખેડૂતો આ વાપરવા લાગ્યા. આજે એણે આવું વિકરાળ રૂપ ધારણ કર્યું.